KNMG-voorzitter: De waarde van vrije artsenkeuze
Plaats een reactieSteeds meer (begeleiders van) moslimvrouwen weigeren hulp van mannelijke zorgverleners, stelden Ben Crul en Floris Sanders vorige zomer in Medisch Contact. Aanleiding was onder andere de echtgenoot van een bevallende Irakese vrouw, die de hulp van een mannelijke gynaecoloog weigerde. De discussie over dit incident woedt nog steeds, met af en toe opmerkelijk emotionele trekjes.
Toen ik onlangs stelde dat patiënten altijd het recht hebben een arts te weigeren en dat zij zich voor deze keuze niet hoeven te verantwoorden, werd door een Kamerlid mijn aftreden geëist, en vroegen Kamerleden om strafrechtelijke vervolging van vrouwen die een mannelijke arts weigeren.
Door alle emoties dreigen we uit het oog te verliezen waar het in deze discussie om gaat: het recht van patiënten zelf te bepalen of zij door iemand willen worden onderzocht of behandeld. Dat recht heeft iedereen, wit of zwart, vrouw of man, moslim of atheïst. Veel patiënten hebben een voorkeur voor een man of vrouw als zorgverlener, of dat nu een gynaecoloog, een huisarts of een psychotherapeut is.
Dat recht is een waardevol goed. In de gezondheidszorg komen mensen in kwetsbare, emotionele en intieme situaties terecht en dan is het belangrijk dat zij zich vertrouwd voelen bij hun zorgverlener. Medische zorg is niet gebaat bij patiënten die zich niet op hun gemak voelen. Of die gevoelens veroorzaakt worden door religie, negatieve ervaringen of persoonlijke voorkeur, doet niet ter zake.
Maar moeten artsen en instellingen dan altijd maar ingaan op de wens van de patiënt? Nee, dat hoeft niet. Van patiënten wordt gevraagd dat zij tijdig hun voorkeur laten weten en zij moeten weten dat niet altijd op een wens kan worden ingegaan. Zij moeten hun voorkeur melden bij het maken van een afspraak en niet pas bij het bezoek aan de arts of instelling.
Patiënten mogen altijd een zorgverlener weigeren, maar zij kunnen niet eisen dat altijd een bepaalde zorgverlener voor hen klaarstaat. Als in niet-spoedeisende situaties patiënten te laat laten weten dat zij een bepaalde voorkeur hebben, dan moet de patiënt voor de keus worden gesteld: alsnog akkoord gaan met de beschikbare zorgverlener of naar huis gaan met een rekening en een nieuwe afspraak. Geen zorgverleners bij andere patiënten weghalen dus, geen schemas omgooien en zeker geen zorgverleners in hun lunchpauze laten doorwerken. Patiënten hebben recht op vrije artsenkeuze, maar instellingen hebben de plicht hun werknemers te vrijwaren van discriminatie en overtrokken eisen. Intimiderend of bedreigend gedrag van patiënten of hun begeleiders is te allen tijde uit den boze.
Er zijn nog meer beperkingen in de vrijheid van artsenkeuze. Er komen immers meer en meer verzekeringspolissen op de markt die de toegang tot zorgaanbieders reguleren. Hier staan vaak premiekortingen tegenover en eigen betalingen als de patiënt toch ervoor kiest af te wijken van zijn overeenkomst met zijn zorgverzekeraar. Het is belangrijk dat patiënten hiervan op de hoogte zijn.
De keuzevrijheid van patiënten is dus altijd beperkt. Dat geldt nog sterker in spoedeisende situaties, want dan bestaat de mogelijkheid eenvoudig niet. Maar ook dan mogen patiënten een behandeling of behandelaar weigeren, zelfs als dit ten koste gaat van hun eigen gezondheid. Dan moet natuurlijk wel duidelijk zijn dat het de patiënt zelf is die weigert (en dus niet de begeleider van de patiënt!), dat de patiënt in staat is een beslissing te nemen en de consequenties van de weigering begrijpt.
Anders ligt het als de noodsituatie een bevalling is. Dan spelen ook de belangen van het ongeboren kind. In dat geval mogen artsen verder gaan in hun pogingen de vrouw te overtuigen zich te laten behandelen: geen rechter zal u veroordelen voor het redden van een kind.
Het volledige standpunt van de KNMG over vrije artsenkeuze is te downloaden via
Peter Holland, voorzitter KNMG
- Er zijn nog geen reacties
