KNMG: Artsen en verpleegkundigen: dilemma's in de samenwerking
Plaats een reactieResultaten enquête gehouden in vier districten
Uit onderzoek van het LEVV (Landelijk Expertisecentrum Verpleging & Verzorging)1 blijkt dat verpleegkundigen regelmatig dilemma’s ervaren in de samenwerking met artsen. Aanleiding voor de KNMG om te peilen hoe artsen de samenwerking met verpleegkundigen ervaren.
De vragen in de enquête betreffen dilemma’s over verschil van inzicht en over de betekenis en invulling van goede zorg. Ethische dilemma’s, zoals beslissingen rond het levenseinde, zijn buiten beschouwing gelaten.
Gestructureerd overleg voorkomt dilemma’s
Van de 484 artsen die hebben gereageerd op de KNMG-enquête, komt 24 procent zeer vaak tot regelmatig dilemma’s tegen in de samenwerking met verpleegkundigen en andere professionals. Een grote groep artsen (67%) komt soms dilemma’s tegen. Meerdere artsen geven aan hierop te anticiperen zodat dilemma’s worden voorkomen of vermeden. ‘Door goed, gestructureerd en regelmatig overleg tussen supervisoren (mijn persoon) en verpleging (teamleiders) worden dilemma’s voorkomen, omdat eventuele problemen in een vroeg stadium reeds besproken kunnen worden.’
Op de vraag welke dilemma’s de artsen zijn tegenkomen in het afgelopen jaar, antwoordt 51 procent verschil van inzicht te hebben gehad in het gevoerde behandel- en/of verpleegbeleid. Deze dilemma’s komt men vooral tegen in de samenwerking met verpleegkundigen en met collega-specialisten. De dilemma’s met verpleegkundigen lijken voort te komen uit het oogpunt van kwaliteit van leven enerzijds en behoefte aan adequate diagnostiek en behandeling anderzijds: ‘Het is logisch en wenselijk dat de verpleging veel aandacht heeft voor de kwaliteit van leven van de patiënt. De discussie die ontstaat, is voor een behandelaar weliswaar niet altijd even gemakkelijk, maar wel altijd zinvol.’
Artsen worden geacht te handelen overeenkomstig de stand van de wetenschap en op basis van ervaring. Richtlijnen en protocollen geven daaraan invulling. Toch ervaart 43 procent van de artsen dilemma’s in de toepassing hiervan. De dilemma’s hebben te maken met de vraag hoe dwingend een protocol mag zijn en hoe het protocol zich verhoudt met vrije oordeelsvorming van de arts: ‘Protocollen geven in toenemende mate zeer enge grenzen aan eigen verantwoordelijkheid in het denken en handelen. Dit werkt een ‘brainless’ generatie in de hand.’
Kookboekgeneeskunde
Een aantal artsen geeft aan bang te zijn voor ‘kookboekgeneeskunde’ en vindt dat de unieke persoonlijkheid van de patiënt uit het oog wordt verloren bij het te strikt toepassen van richtlijnen. Niet alleen met collega-specialisten worden verschillen van inzicht ervaren rond toepassing van richtlijnen en protocollen, ook met verpleegkundigen wordt hierover volop gediscussieerd.
De overige resultaten van de enquête laten het volgende beeld zien:
- 43 procent van de artsen heeft verschil van inzicht over de noodzakelijke randvoorwaarden voor goed behandelbeleid;
- 40 procent heeft verschil van inzicht over verantwoordelijkheden;
- 40 procent heeft verschil van inzicht in besluitvorming rondom opname en ontslag;
- 38 procent heeft verschil van inzicht rond de verslaglegging in het patiëntendossier;
- 32 procent heeft verschil van inzicht in de wijze waarop de arts communiceert;
- 30 procent heeft verschil van inzicht rondom bejegening;
- 29 procent heeft verschil van inzicht over de input/informatie tijdens de overdracht;
- 25 procent heeft verschil van inzicht over de mate van betrokkenheid van de arts bij het behandel- en/of verpleegbeleid.
Domeindenken vermijden
Uiteindelijk hebben al deze dilemma’s natuurlijk gevolgen voor de samenwerking. Volgens 39 procent van de artsen leiden de dilemma’s tot problemen in de samenwerking: ‘Door mij bedoelde dilemma’s hebben vooral te maken met collegialiteit, met name in de maatschap.’ Ook met de verpleging spelen dergelijke problemen: ‘Het grote probleem is het ‘domeindenken’ van alle betrokken disciplines bij het oplossen van disciplineoverschrijdende activiteiten (bijvoorbeeld ketenzorg), waarbij de verpleegkundigen de groep is die hun domein met hand en tand verdedigen, met als tweede groep de collega-medici.’
Het beeld van de dokter als bullebak die de verpleegkundige zijn wil oplegt, wordt in deze enquête genuanceerd. Als artsen worden geconfronteerd met een dilemma in de samenwerking, dan zegt bijna 75 procent dit goed te kunnen oplossen. Als strategie wordt gekozen voor overleggen (68%), gezamenlijk tot een oplossing komen (66%); beargumenteren eigen standpunt (41%); onderhandelen (39%) en sluiten van een compromis (33%): ‘elkaar de respectievelijke standpunten verduidelijken, op weg naar een gezamenlijke oplossing’.
Maar er zijn ook artsen die een dominante strategie kiezen, zoals de dokter die kort en krachtig meldde: ‘Ik ben de baas’. In dergelijke situaties, waarin de arts op zijn strepen gaat staan, kan de communicatie dusdanig verstoord raken dat er geen overleg meer plaatsvindt.
Oplossingen aandragen
Artsen lijken minder vaak tegen dilemma’s aan te lopen dan verpleegkundigen. Een kwart van de artsen ervaart regelmatig tot vaak dilemma’s. Hoewel het een relatief kleine groep betreft, is het belangrijk om na te denken over mogelijke oplossingen. Want als deze dilemma’s niet professioneel worden aangepakt, kunnen ze van invloed zijn op de patiëntveiligheid en de kwaliteit van zorg. De patiënt kan dan de dupe worden van dilemma’s.
Daarnaast kunnen dilemma’s leiden tot verstoorde verhoudingen tussen professionals op de werkvloer en kunnen ze de arbeidstevredenheid behoorlijk vergallen.
dr. Marlies de Rond en drs. Arno van Rooijen, beleidsadviseurs KNMG
Correspondentie:
;
1. Doorbreek de dilemma’s. LEVV rapport 6 februari 2009.
- Er zijn nog geen reacties
