Huisartsenzorg voor verstandelijk gehandicapten soms lastig

Goede informatie-uitwisseling over gezondheid verloopt vaak moeizaam bij mensen met een verstandelijke beperking. Oplossingen moeten vooral worden gezocht in het verbeteren van de organisatie van de huisartsenpraktijk en bij de begeleiders van de patiënt. Dit zegt arts voor verstandelijk gehandicapten (AVG) Mathilde Mastebroek die promoveert op dit onderwerp.

Mensen met een verstandleijke beperking vallen steeds vaker onder de zorg van een huisarts. Want steeds meer van hen wonen zelfstandig of in kleinschalige woonvoorzieningen. Nogal wat huisartsen lopen tegen specifieke problemen aan met deze patiëntengroep, zoals gebrekkige informatie-uitwisseling. Dat is relevant, gezien de gemiddeld slechtere gezondheid van deze groep patiënten. Diagnoses worden vaak niet of te laat gesteld, en behandeling vindt niet altijd op de juiste wijze plaats. Mastebroek ging na in hoeverre patiënten, hun familie en begeleiders, huisartsen en huisartsassistenten dit herkennen. De ervaren problemen lopen nogal uiteen.

Mastebroek: ‘De patiënten en hun begeleiders ervoeren vooral problemen tijdens het consult: het moet te snel, de huisarts heeft te weinig tijd en praat te moeilijk. Zij hebben het idee dat de artsen het niveau van hun patiënten te hoog inschatten. Daar zijn de begeleiders zelf ook soms debet aan, als ze met de arts over het hoofd van de patiënt praten. Dan verliest degene om wie het gaat de draad van het gesprek. Het is ook handig om vooraf een bezoek beter te plannen, zodat je bijvoorbeeld niet telkens een andere huisarts voor je ziet. En om ervoor te zorgen dat er altijd iemand meegaat. Begeleiders verwachten, of hopen, dat de huisarts het zonder hen wel oplost, en achteraf instructies doorgeeft. Door te mailen, een brief mee te geven of te bellen. Maar daar heeft een huisarts niet altijd tijd voor.’

De huisartsen en hun assistenten vinden dat de knelpunten vooral voor en na het consult liggen, zegt Mastebroek: ‘Als je zo’n bezoek niet goed voorbereidt, dan zit je tijdens het consult met de gebakken peren, omdat niet goed duidelijk wordt wat het probleem is. Daar kunnen begeleiders wat de huisarts betreft nog wel wat aan doen. En anderzijds ervaren ze dat de instructies die ze doorgeven niet goed worden uitgevoerd, omdat ze niet goed worden overgedragen bijvoorbeeld.’ Opvallend is dat de huisartsen zelf níet het gevoel hebben dat hun communicatievaardigheden te wensen overlaten. Dat hoeft geen overschatting te betekenen, zegt Mastebroek: ‘De huisartsen die wij spraken hadden meer dan gemiddeld ervaring met deze patiëntengroep, dus wellicht dat zij ook beter dan gemiddeld communiceren.’

Er is ook goed nieuws, wat de promovenda betreft: ‘Het zijn allemaal problemen die in principe zijn op te lossen door zorg beter te organiseren. Bijvoorbeeld door te werken met een beter overdrachts- of rapportagesysteem, door langere consulten te plannen, of wat flexibeler met tijdstippen om te gaan, zodat een begeleider kan meekomen.’ Met een groep experts (van huisartsen, AVG’s en begeleiders) is Mastebroek om tafel gegaan, en gezamenlijk hebben zij een lijst opgesteld van 22 acties en 8 organisatorische factoren die belangrijk zijn voor goede uitwisseling van gezondheidsinformatie. Volgens de experts is het grootste deel hiervan goed haalbaar in de dagelijkse praktijk. Dat klinkt ongeloofwaardig: dertig verbeterpunten? Mastebroek: ‘Niet iedereen hoeft alles op te volgen. Maar als je tegen problemen aanloopt, zou je als huisarts met die lijst in de hand om tafel kunnen met de lokale organisaties. Dan kijk je samen welke punten relevant zijn en waar je mee aan de slag kunt.’

Kan de AVG ook nog helpen? ‘Daar komen meer mogelijkheden voor. Dat wij, net zoals de specialisten ouderengeneeskunde bijvoorbeeld, steeds meer in de eerste lijn actief worden. Nu zit veel expertise opgesloten in instellingen, niet alleen van artsen, maar ook van gespecialiseerde paramedici. Het zou goed zijn als huisartsen beter met hen kunnen samenwerken.’ Sophie Broersen