Health checks: minder onschuldig dan gedacht

De KNMG is het met de Gezondheidsraad eens dat de overheid mensen moet beschermen tegen de risico’s van voorspellende onderzoeken.
Totalbodyscans en andere vormen van ongericht medische onderzoek kunnen bij onverantwoord gebruik leiden tot onnodige ongerustheid, hoge zorgkosten en schade aan de gezondheid.

Dit valt te lezen in het advies ‘Doorlichten doorgelicht: over gepast gebruik van health checks’ dat de Gezondheidsraad op 5 maart presenteerde.

Medische noodzaak

Veel mensen lijken te denken dat een individuele screening via een health check onschuldig is en waardevolle gezondheidsinformatie voor de toekomst oplevert. Artsen zien in de praktijk echter regelmatig dat patiënten zonder goede informatie een health check ondergaan, niet gericht op specifieke risicofactoren en zonder medische noodzaak. Zij kunnen die onderzoeken vrij gemakkelijk via internet of in het buitenland aanschaffen. Deze onderzoeken leiden vaak tot onnodige ongerustheid, hoge kosten voor vervolg medisch onderzoek en hebben soms fysieke gezondheidsschade tot gevolg. Ook de toegang tot verzekeringen kan in gevaar komen, indien uit een health check gegevens naar voren komen die voor arbeidsongeschiktheids- en levensverzekeraars reden zijn om een patiënt hooguit onder voorwaarden te verzekeren.

Betuttelend?

Velen vinden het betuttelend dat vaak een vergunning nodig is voor het aanbieden van dergelijk onderzoek, zij ervaren dit als een beknotting van hun zelfbeschikking. Deze mensen willen,
net als in sommige andere landen, dat iedereen vrijelijk een totalbodyscan of andere health check kan ondergaan. De KNMG kan zich er geheel in vinden dat de Gezondheidsraad de minister juist
adviseert om het huidige evenwicht tussen bescherming van mensen en zelfbeschikking niet zomaar los te laten. Goede informatie aan burgers en bescherming tegen risicovolle onderzoeken blijft nodig, aldus de Gezondheidsraad. Een health check laten uitvoeren, zonder dat er sprake is van bestaande klachten of gebleken risicofactoren, brengt grote risico’s met zich voor de burger en leidt tot aanzienlijke gezondheidskosten. Het spreekwoord ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ gaat bij health checks daarom niet op. Wel pleit de Gezondheidsraad voor meer internationale samenwerking en de instelling van een nationale screeningscommissie.

Richtlijn

Het pleidooi voor verstandig gebruik van health checks heeft de KNMG in 2013 ook neergelegd in een multidisciplinaire richtlijn ‘Preventief medisch onderzoek’. Eind maart zal de KNMG publieks-
brochure Preventief medisch onderzoek ‘Wel of geen gezondheidscheck?’ beschikbaar zijn.

Bron: Gezondheidsraad, ‘Doorlichten doorgelicht: over gepast gebruik van health checks’ (5 maart 2015)