Hoe ik de vissen ontmoette

Hoe ik de vissen ontmoette, Ota Pavel (vertaling: Edgar de Bruin), Koppernik, 186 blz., 22,50 euro.

bestellen

‘Uit vissen gaan, betekent vooral vrijheid.’ Tot deze slotsom komt de ik-verteller van Hoe ik de vissen ontmoette. De Tsjechische schrijver en (sport)journalist Ota Pavel (1930-1973) verbleef vijf jaar in een psychiatrische inrichting vanwege een bipolaire stoornis en wanen.

Hij omschrijft zichzelf gedurende die periode als ‘krankzinnig’: ‘Het ergste is dat je met behulp van medicijnen in een toestand terechtkomt waarin je beseft dat je gek bent.’ ‘Ik wilde er honderdmaal een einde aan maken (…) maar heb het nooit gedaan. Misschien verlangde ik er onbewust naar om nog een laatste maal (…) zilveren vissen te vangen.’ En dat blijkt de crux: vissen in de rivieren en wateren in zijn geboortestreek en zijn jeugdherinneringen daaraan, bleken zijn redding. In de epiloog bij zijn als verhalen vermomde memoires schrijft hij: ‘De herinneringen hebben me geholpen te leven.’ Maar, vervolgt hij, ‘een rivier is ook een diepe put van vergetelheid’. En ook dat kan heilzaam zijn. Geen wonder dus dat in zijn verhalen dramatische historische gebeurtenissen niet meer dan schimmige feitelijkheden zijn. Zijn broers komen terug uit de Tweede Wereldoorlog, ze zaten in een kamp; Pavel meldt het en passant. Hij realiseert zich terdege dat hun jonge jaren door de nazi’s zijn afgebroken. Na de oorlog pakken hij en zijn broers de draad weer op, en willen ‘een sportbroekje en een T-shirt met korte mouwen met het opschrift “Oord van de eeuwige jeugd” aantrekken’. Ze besluiten om elk jaar samen te gaan kamperen bij de mooiste rivieren. Niettemin betekent vissen voor Pavel vooral alleen zijn; want de natuur ‘zwetst niet’, zoals de mensen, maar laat ‘een klaar en helder geluid horen over louter schoonheid, liefde, haat, voedsel, de dood’.

U heeft niets met vissen? Deze lezer ook niet. En toch zijn deze schitterende verhalen teder, aandoenlijk en soms aangrijpend. Ze gaan over onmacht, je overgeven aan de grillige rivieren en de vissen, aan het grillige leven: noem het ‘de natuur’. En daar dan tevreden mee zijn. Over leven en overleven, en hoe je dat doet.