Ziel - Ivan Wolffers

Ik hoorde het mezelf zeggen en schrok ervan. Niet omdat ik niet meende wat ik zei, maar omdat je in doktersland nu eenmaal altijd goed moet opletten. Voor je er erg in hebt komt de kwakzalverspolitie achter je aan. Ik heb daar vanaf het moment dat ik kritisch over medicijnen begon te schrijven last van gehad. Aanvankelijk kwamen er brieven van advocaten die eisten dat ik iets zou rectificeren, maar wat precies? Ik wist net zo weinig over geneesmiddelen als alle andere mensen die in de jaren zestig en zeventig geneeskunde hadden gestudeerd en we leefden nog in de onschuld van gebrekkige kennis. Als ik iets over benzodiazepinen schreef, dan had ik dat gelezen in het Geneesmiddelenbulletin, The Lancet, in het Drugs and Therapeutics Bulletin of The British Medical Journal, maar ik had het niet verzonnen. Aan zo’n advocaat schreef ik dan een nette brief terug dat hij zich moest richten tot The Lancet en hoorde niets meer. Toen mijn boeken in het Duits vertaald werden, las ik op de voorpagina Bild-Zeitung ‘Millionenklage Pharmazeutische Industrie’, maar ook dat heb ik overleefd.

Al snel kreeg ik te maken met een andere strategie. Als ik iets geschreven had wat ontkracht moest worden volgde een persbericht van een bedrijf dat begon als volgt: ‘Alternatief arts Ivan Wolffers beweert…’ en ik kwam het dan in menige gerespecteerde krant zo tegen. Dat terwijl ik geen verstand van alternatieve geneeswijzen had omdat ik er niet in was opgeleid. Een tijdje had ik geprobeerd me te verdiepen in de homeopathische geneeskunde, maar mijn wetenschappelijke opleiding maakte het me onmogelijk ermee te werken. Het was niet aan mij besteed. Wel schreef ik eens dat als sint-janswortel bij lichte en matige depressies even effectief is als een serotonineheropname-remmer, het, mits goed begeleid, weinig kwaad kon. Ook dat viel al in slechte aarde, want sinds het woord alternatieve arts in de lucht hing, kon alles als argument gebruikt worden om mijn werk op het gebied van voorlichting over geneesmiddelen te ondermijnen. Ik moest de boze ander worden, die niet mocht worden vertrouwd.

Het is daarom dat ik op een bepaald moment besloot nooit iets over alternatieve geneeswijzen te schrijven, omdat ik de spindokters van de farmaceutische industrie niet in de kaart wilde spelen. Toch blijkt het heel moeilijk om aan de schaduw van een label te ontkomen. Toen ik de Amerikaanse schrijver Paul Theroux een paar jaar geleden ontmoette, wist ik niet dat hij om de tien jaar een jaar lang een dagboek bijhield en daarin minutieus bijhield wat hij meemaakte. De aantekeningen van zijn bezoek aan Amsterdam zag ik in NRC en daar werd ik opgevoerd als alternatief arts.

Op een dag kon het me niet meer schelen, maar beperkte ik me tot principiële zaken ten aanzien van alternatieve geneeswijzen, bijvoorbeeld het recht op vrijheid van geloof: een patiënt mag geloven wat hij wil, een arts mag dat ook, maar die kan niet handelen zoals hij wil. Daarom vind ik artsen die, bijvoorbeeld, ondanks dat wetenschappelijk is vastgesteld dat SSRI’s niet werken bij kinderen en bovendien schadelijk kunnen zijn maar ze toch voorschrijven, kwakzalvers.

Na wat ik hier heb geschreven, zult u begrijpen dat ik mijn woorden meestal zorgvuldig kies. Toch zei ik op het MC-evenement ‘De dokter en de dood’, oog in oog met 420 artsen, dat ik als kankerpatiënt van de zorg meer verwacht dan in leven gehouden te worden en dat ik denk dat reanimatie van de ziel passender zou zijn.

Het woord ‘ziel’, dat zegt een wetenschappelijk arts niet, zou je denken, maar een betere term had ik niet voorhanden.

Ivan Wolffers

Meer van Ivan Wolffers