Anesthesioloog als perioperatieve vraagbaak

De richtlijnen Preoperatief Traject, Peroperatief Traject en Postoperatief Traject zijn nu herzien en samengevoegd tot één richtlijn. Zo gaat er in de nieuwe, samengevoegde richtlijn Perioperatief Traject meer aandacht naar gezamenlijke besluitvorming en naar het postoperatieve deel, waarbij expliciet aandacht is voor de overdracht naar de afdeling en de voortzetting van het behandelbeleid.

Anesthesioloog Joris van Fessem uit het Erasmus MC, ­Rotterdam, vertelt over de initiatieven die zij hebben genomen om de perioperatieve zorg beter te organiseren in hun ziekenhuis.

‘Anesthesioloog op zaal’

Begin 2013 werd Van Fessem benaderd door zijn afdelingshoofd met de vraag of hij zich wilde verdiepen in de perioperatieve zorg van de afdeling KNO Hoofd-hals-chirurgie in de Daniel den Hoedkliniek. Het afdelingshoofd KNO had het idee dat deze zorg optimaler kon en klopte aan bij de afdeling Anesthesiologie: als anesthesiologen dé perioperatieve dokters zijn, dan moest het toch mogelijk zijn om daar een samenwerkingsverband mee aan te gaan. Nu, zes jaar later, wordt het concept ‘anesthesioloog op zaal’ met succes uitgebreid naar andere afdelingen en uitgevoerd door een team van enthousiaste anesthesiologen.

Van Fessem: ‘Uiteraard kun je als anesthesioloog postoperatief je patiënt bekijken, en dat gebeurt ook regelmatig, maar in hoeverre zie je nu echt het beloop na een operatie? Wie loopt er nu op dag drie of dag vijf echt nog langs om te kijken of er complicaties optreden? Dat zit niet standaard in onze workflow.’ Hij startte met het lopen van grote visites, overleg met de zaalartsen en laagdrempelige bereikbaarheid voor allerlei perioperatieve vragen. Van Fessem: ‘De Daniel den Hoedkliniek was een kleine locatie en logistiek handig geregeld, dat was een groot voordeel. De operatiekamers (ok’s) waren vlak bij de verpleegafdeling. Soms hadden de aniossen een eenvoudige vraag en kon ik deze direct telefonisch afhandelen, maar belden ze bijvoorbeeld met een vraag over een patiënt die respiratoir insufficiënt was, dan kon ik er ook snel naartoe lopen.’

Postoperatieve visites

‘Het concept perioperative surgical home, waarbij de anesthesioloog meer centraal staat in de perioperatieve zorg, bestond al wel,’ legt Van Fessem uit, ‘maar uit de literatuur die ik toen vond, bleek dat de betrokkenheid van een perioperatieve “hospitalist” voor de patiëntgerelateerde uitkomsten niet zo veel uitmaakte, maar dat de tevredenheid onder medisch specialisten wel steeg. Inmiddels zijn er meerdere artikelen verschenen waaruit blijkt dat het wel degelijk effect heeft op patiëntgerelateerde uitkomsten, bijvoorbeeld op de lengte van de opnameduur.’

Inmiddels is de postoperatieve rol van de anesthesioloog niet alleen gemeengoed op de afdeling Hoofd-hals-chirurgie, maar ook op de afdelingen Kaakchirurgie, Gynaecologie, Urologie en ­Radiotherapie. Anesthesiologen lopen hier postoperatieve visites, zijn beschikbaar bij vragen en sluiten aan bij (complicatie)overleg van andere specialismen. De taak wordt nu door een groep anesthesiologen uitgevoerd, maar het blijft bij één medisch specialist tijdens kantooruren.

Waardevol contact

Volgens Van Fessem is het contact met de andere specialismen ook pre- en postoperatief zeer waardevol voor je ontwikkeling als anesthesioloog op de ok. ‘Het maakt je wel completer, denk ik. Je gaat ook op een andere manier naar dingen kijken. Bijvoorbeeld naar de operatie-indicatie. Doorgaans staan wij op de ok en als de preoperatieve screening groen licht geeft, dan wordt er ­geopereerd. Als je echter echt eens met andere specialisten gaat zitten en bespreekt wat het verwachtingspatroon is van het langetermijnresultaat van de operatie en dat soort zaken, kun je bijvoorbeeld tot de conclusie komen dat opereren een te groot risico met zich meebrengt en dat bijvoorbeeld bestralen in een dergelijk geval de betere optie is. Je draagt dan ook verantwoordelijkheid voor de indicatiestelling en eventueel kan dan gekozen worden voor een minder risicovolle benadering. Je leert elkaar beter kennen en begrijpen. Het is mij bijvoorbeeld opgevallen dat gynaecologen perioperatief anders denken en kijken dan wij. Ik krijg ook terug van collega-anesthesiologen dat ze dergelijk contact met andere specialismen heel nuttig vinden. Hierdoor snap je een volgende keer beter waarom ze bepaalde keuzes maken.’

Van Fessem vervolgt: ‘Ik denk dat we in de perioperatieve zorg actief moeten zijn, of dat moeten wórden als dat nog niet het geval is. Het is een uitgelezen plek om je meerwaarde te laten zien. Dat is nu juist zo leuk aan ons vak: we weten veel over heel veel. We hebben zo veel kennis in huis, in veel situaties worden we getriggerd: daar zit iets met antistolling, daar mag je niet voeden, daar is een protocol over enzovoort. Wat ik doe, is geen rocketscience, het is veelal logisch nadenken. Toegegeven, het moet onderdeel van de cultuur van de anesthesioloog worden. Maar je kunt zelf de eerste stap zetten: zet de deur open en vraag regelmatig: “Kijk eens mee, want samen weten we meer.”’