Werk heeft impact op gezondheid

Uit onderzoek blijkt dat werkloze mensen zich minder gezond voelen. Zij krijgen vaker ziekten, zoals psychische aandoeningen en hart- en vaatziekten. Langdurige werkloosheid verergert dit. Ten slotte is er een samenhang tussen werkloosheid en het vaker voorkomen van suïcide.1

Onderzoek onder werklozen met ernstige somberheidsklachten laat zien dat zij zich gezonder gaan voelen als zij weer gaan werken. Ze herstellen sneller van ziekte, waardoor hun zorg­kosten sterk dalen. Een betere financiële situatie zorgt niet alleen voor minder spanning en onzekerheid; er is ook meer geld beschikbaar om de gezondheid op peil te houden. Werk geeft structuur aan de dagen en zorgt voor contact met andere mensen. Werk kan bijdragen aan sociale status en bepaalt voor een deel wie je bent. Werk geeft ook meer kansen om een positieve bijdrage te leveren aan onze samenleving.¹ (Het voorgaande geldt overigens vooral voor betaald werk, maar ook vrijwilligerswerk en andere vormen van zinvolle daginvulling kunnen een rol spelen bij herstel en het behoud van gezondheid.)

Aan de andere kant zijn het ook vaak psychische gezondheidsklachten die leiden tot verlies van betaald werk.² In 2015 hing bijna de helft van alle arbeidsongeschiktheid samen met psychosociale factoren. Dit is een stijging van 30 procent sinds 1998.³

Daarnaast kan de tijdelijke aard van een arbeidscontract een negatieve invloed op de gezondheid hebben. Onzekerheid over het behoud van werk en inkomen, en minder goede werk­omstandigheden kunnen hier de oorzaak van zijn.¹

Veerkrachtige mensen zijn beter in staat het hoofd te bieden aan mentale en fysieke belasting

Veerkracht

Resumerend kan gesteld worden dat psychische gezondheidsklachten kunnen ontstaan door werk, maar ook door het ont­breken daarvan. Naast werk is ook veerkracht belangrijk voor psychische gezondheid. Veerkrachtige mensen zijn beter in staat het hoofd te bieden aan mentale en fysieke belasting.³ De toonaangevende wetenschappelijke organisatie American Psycho­logical Association (APA) definieert veerkracht als het proces van aanpassing aan tegenslag, trauma, tragedie, bedreigingen of belangrijke bronnen van stress zoals familie- en relatieproblemen, ernstige gezondheidsproblemen, financiële problemen of stress op het werk. Veerkracht betekent ‘terugveren’ naar de oorspronkelijke situatie of zelfs verder doorgroeien.⁴

De APA biedt tien sleutels voor de ontwikkeling van veerkracht. Dat zijn:

• Onderhouden van goede relaties met naaste familieleden, vrienden en anderen;
• Zien van een crisis of stressvolle gebeurtenis als overkomelijk;
• Accepteren van omstandigheden die niet kunnen worden veranderd;
• Stellen van realistische doelen en daarnaartoe werken;
• Ondernemen van passende actie, ook in ongunstige omstandig­heden;
• Zoeken naar mogelijkheden tot inzicht en groei na een worsteling met verlies;
• Vergroten van zelfvertrouwen;
• Behouden van langetermijnperspectief en zien van een stressvolle gebeurtenis in een bredere context;
• Bewaren van hoop, verwachten van goede dingen;
• Zorgen voor lichaam en geest, aandacht schenken aan de eigen gevoelens en behoeften.⁷

Stappenplan

Werkgevers spelen een belangrijke rol als het gaat om de ontwikkeling van veerkracht bij hun werknemers. Hoe kunnen zij daaraan bijdragen? Hiervoor geeft het model International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) een aantal ingangen.⁵ Als het gaat om ziekten en lichamelijke en psychische gezondheidsklachten die invloed hebben op het werk, of door het werk veroorzaakt worden, dan is het zaak dat het probleem tijdig gesignaleerd wordt. En dat er een bedrijfsarts wordt ingeschakeld. Verder kunnen werkgevers ervoor zorgen dat de arbeids­omstandigheden verbeterd worden. Ook op het persoonlijk vlak van de werknemer zijn er vele mogelijkheden: verbeteren van de lichamelijke conditie, verbeteren van slaap, leren omgaan met emoties, aanpakken van nieuwe uitdagingen, omgaan met werkstress, voorkomen van overbelasting en burn-out, communicatietraining, bevorderen van samenwerking en omgaan met moeilijke mensen.⁸

Op basis van onderzoek van de American Heart Association (AHA) naar de ontwikkeling van veerkracht binnen organisaties stelt de AHA het volgende stappenplan voor: ga na wat er voor veerkracht nodig is, creëer een cultuur die veerkracht ondersteunt, meet veerkracht, maak een plan, voer het plan uit, stel waar nodig bij en blijf continu verbeteren.⁸

Deelname aan veerkrachtprogramma’s kan positief beïnvloed worden door sponsoring van het managementteam, door de training te laten plaatsvinden onder werktijd, door het aan­bieden van groepschallenges waarbij gezamenlijk doelen bereikt worden en door inzet van financiële prikkels. Door dergelijke programma’s voelen werknemers zich gezonder en voelen ze zich meer verbonden met de organisatie.^{1 3} Wel is het nodig om na te gaan hoe deze programma’s ondersteund en versterkt kunnen worden. Dit vraagt om nader onderzoek naar de factoren die veerkracht het best voorspellen en bevorderen. Verder is er meer onderzoek nodig naar evidencebased interventies die leiden tot ontwikkeling van veerkracht.

Om arbeid als medicijn optimaal in te kunnen zetten is het belangrijk dat in elke reguliere behandeling aandacht is voor de werksituatie, waarbij geïnventariseerd wordt of het werk een belemmerende of bevorderende rol heeft bij het herstel. Werk verdient een vaste plaats in het behandelplan. Samenwerking met andere arboprofessionals zoals bedrijfsartsen, arbeidsdeskundigen en verzekeringsartsen is van belang om werk te behouden en/of te (her)vinden. Ook voor andere artsen is het van belang dit te onderkennen. ‘Werk’ is als zodanig wellicht niet medisch, maar de gevolgen van geen werk of van slecht passend werk kunnen dit  vaak wel zijn.

Auteurs

Ard van Oosten, psychiater, bedrijfskundige, onderzoeker

Jan Willem Peeters, bedrijfsarts, universitair docent

Contact

a.vanoosten@indigorijnmond.nl
cc: redactie@medischcontact.nl

Referenties

1. Van Oosten, A.J., Burdorf, L. (2017). Arbeid als medicijn; vergeet de bijsluiter niet. TPP november nr. 4
2. Einerhand, M., Ravesteijn, B. ‘Pychische klachten en de arbeidsmarkt’ ESB Gezondheidszorg (2017) Jaargang 102 (4754) 12 oktober
3. Paradies, G., de Hoogh, I.M., Preenen, T.Y.P., Wabeke, T.R., van Zwieten, M.H.J., Kamphuis, W., Delahaij, R. ‘Supporting employee resilience: theoretical and technological developments’(2015) TNO3
4. www.apa.org/helpcenter/road-resilience.aspx
5. International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF); in 2001 door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gepubliceerd.
6. https://www.whofic.nl/sites/default/files/2018-05/BrochureICF.pdf

7. http://www.apa.org/helpcenter/road-resilience.aspx

   
   

   medisch contact

   nummer Arbeids- en verzekeringsgeneeskunde
8. Resilience in the workplace; an evidence review and implications for practice (2017), American Heart Association