Sanquin en VWS prefereren markt boven wet en ethiek
5 reactiesMeer dan 90 jaar was de Nederlandse bloedvoorziening gebaseerd op onbetaalde donors en not-for-profit bloedbewerking en plasmafractionering. Nog steeds is wettelijk bepaald dat donors niet betaald worden en dat op bloedproducten geen winst mag worden gemaakt.
Na de hiv-besmettingen wenste de minister van Volksgezondheid voor aansprakelijkheidskwesties één aanspreekpunt en ontstond Sanquin in 1999, door fusie van de bloedbanken met het Centraal Laboratorium voor de Bloedtransfusiedienst (CLB).
Sanquin kreeg een monopolietaak voor de Nederlandse voorziening met bloedcomponenten en plasmageneesmiddelen onder toezicht van het ministerie van VWS. Sanquin ontwikkelde tot een succesvolle, winstgevende (not-for-profit)organisatie, maar faalde met medeweten van VWS, in de publieke taak om voldoende donorplasma te verzamelen, omdat de kosten van plasma-inzameling de prijs van andere bloedproducten zou verhogen. Terwijl door onder andere off-labelgebruik de vraag naar het plasmageneesmiddel immuunglobuline (IG) de afgelopen decennia bijna verdrievoudigde is Europa (ook Nederland) voor circa 40 procent van plasmageneesmiddelen afhankelijk geworden van betaalde, sociaal zwakkere, Amerikaanse donors.1
Einde 2020 gaf de minister van Medische Zorg toestemming voor de verkoop van Sanquin Plasma Products (SPP) aan een commercieel intercontinentaal consortium, en verloor daarmee het toezicht op een belangrijk deel van de publieke bloedvoorziening.2 Door de plasmaschaarste vult Nederlands plasma slechts 25 procent van deze fabriek en is verbouwing noodzakelijk om ook buitenlands plasma te verwerken. De minister gaf als positief argument dat het consortium de markt zal uitbreiden waardoor een rendabeler plasmafractionering in Nederland kan voortbestaan. Helaas is te vrezen dat het consortium het off-labelgebruik van IG niet zal remmen, waardoor meer plasma nodig is van nog meer betaalde donors.
Juist nu een aantal Europese lidstaten zelfvoorziening bespreken, is het opmerkelijk dat dit besluit, dat onethisch gebruik van menselijke bloed(cellen) en weefsels kan stimuleren, zonder maatschappelijke discussie is genomen.3
Anneke Brand, emeritus, transfusiegeneeskunde Universiteit Leiden (1999-2011),
Henk Reesink internist, directeur Bloedbank Amsterdam en Omstreken (1973-1999),
Johan van der Does, internist-hematoloog, directeur Bloedbank Haaglanden (1978-1999) 4
VOETNOTEN
1. Brand A, De Angelis V, Vuk T, Garraud O, Lozano M. Politis D. Review of indications for immunoglobulin (IG) use: Narrowing the gap between supply and demand. Transfusion Clinique et Biologique 2021; 28:96-122
2. Kamerstuk 29447, nrs. 21, 51, 60,61
3. Titmuss RM. In Oakly A,Aston J . Editors The gift relationship. From human blood to social policy. Expanded and updated version. New York: New Press; 1997, p 57-305
4. Dank voor kritische kanttekeningen van C. van de Poel, medisch secretaris College voor de Bloedtransfusie en Medische Advies Raad Sanquin (1988-2010) en P. Strengers, Consultant Health Care and IPFA ( International Plasma and Fractionation Association.
Anneke Brand en Johan van der Does
,
De regering heeft bij monde van de Minister van VWS en de Tweede Kamer, gebaseerd op bovengenoemde krappe meerderheid, besloten dat de plasmageneesmiddelenproductie uit plasma van Nederlandse donoren overgedragen mag worden aan een commerciële partij.... Dit is momenteel niet meer terug te draaien en donoren zullen hierover zorgvuldig en naar waarheid geïnformeerd moeten worden over het gebruik van hun bloed. Alhoewel de donor ook het plasma aan de Bloedbank om niet geeft, de daaruit bereidde geneesmiddelen zullen vervolgens met winst aan de ziekenhuizen verkocht gaan worden. Collega Huijts, donorarts bij Sanquin, schetst dat al jarenlang donorcentra worden gestimuleerd om plasmadonors onder volbloeddonoren te werven, waardoor tekorten aan erytrocyten en trombocyten transfusies dreigen. Omdat zowel het afnemen van voldoende volbloed als plasma tot de publieke taak van Sanquin behoort, zal deze “steal Robert to pay Paul” mentaliteit tekorten van alle bloedproducten met zich meebrengen. Ondanks dat vele jaren een wetenschappelijke onderzoeksgroep voor donoronderzoek binnen Sanquin bestaat heeft dit nog niet geresulteerd in merkbare donorwervingsactiviteiten. Simpel landelijke en regionale lokale radio en TV reclame zou volgens een rapport (Domaine) van 10 jaar geleden effectief zijn in vele Europese landen, echter werd in Nederland nog niet geëffectueerd. Wel werd geanticipeerd op afname van volbloeddonoren. Trombocytentransfusies van 4 in plaats van 5 volbloeddonaties werden ontwikkeld. Zeker geen verbetering. De middelen en energie waren beter besteed aan donorwerving.
Petra Huijts
donorarts bij Sanquin, Delft
Binnen Sanquin worden de donorassistenten op alle bloedbanklocaties al jarenlang aangemoedigd om vooral zoveel mogelijk plasmadonors te werven onder de volbloeddonors. In combinatie met het feit dat er überhaupt steeds minder bloeddonors zijn (een an...der punt van grote zorg), heeft dit er in de afgelopen jaren toe geleid dat er regelmatig te weinig volbloeddonors uitgenodigd konden worden om te komen doneren, waardoor er tekorten dreigden aan de producten die uit volbloed gemaakt worden. U heeft misschien wel eens een nieuwsbericht hierover zien langskomen, of u heeft misschien een dreigend tekort zelf ervaren bij de behandeling van uw patiënten.
We kunnen dromen over, en toewerken naar, een situatie waarin Nederland genoeg vrijwillige donors kent die veilig bloed en plasma doneren voor alle patiënten die het nodig hebben. We kunnen dromen over het hebben van een eigen plasmafabriek die op efficiënte wijze tegen lage kosten het Nederlandse plasma verwerkt tot hoogkwalitatieve producten. Maar aangezien dat nu niet de bestaande situatie is, is naar mijn idee de continue beschikbaarheid van levensreddende "ery's" en "trombo's" voor de ziekenhuizen nog nét iets belangrijker dan of 100% van de plasmamedicijnen van Nederlandse donors afkomstig is. Laten we daar dus eerst eens op focussen...
Jedidja Fortuijn
Psychiater , Haarlem
Wat goed dat u dit aankaart. Kijkt de eerste kamer er nog naar of is het al een voldongen feit?
anoniem
arts
Volgens 'van Dale';
* ethiek (de; v) geheel van morele principes
* mo·reel (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord)
gegrond op het innerlijk gevoel van goed en kwaad: ergens moreel toe verplicht zijn
* prin·ci·pe (het; o; meervoud: principes)
overtui...ging die aan al iemands handelen ten grondslag ligt; beginsel, grondbeginsel, grondregel: uit principe uit innerlijke overtuiging
Misschien kunt u dit doorsturen naar Den Haag want ik geloof niet dat ze deze kennis meer beheersen.
Henk van Gerven
Oud-Kamerlid SP en oud-huisarts , Oss
Helaas heeft de Tweede Kamer inderdaad zonder grote maatschappelijke discussie ingestemd met de verkoop van Sanquin Plasma Products. Dit ten gevolge van de mantra dat de markt, niet gehinderd door ethiek, zoiets beter kan dan de overheid terwijl de... coronacrisis ons leert hoe belangrijk zelfvoorziening is en de rol van de overheid daarin.
Overigens stemden alleen de coalitiepartijen VVD, CDA, D66, CU en het gezagsgetrouwe SGP voor de verkoop. De stemverhouding bij de motie Van Gerven/Hijink waarin gepleit werd om SPP te behouden was daarbij 79 voor verkoop, 71 tegen.
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2020Z24407&did=2020D51218
De coalitiedwang gaf hierbij de doorslag. Als kamerleden echt uit vrije wil hadden kunnen stemmen, dan was de door de neoliberale VVD gewenste verkoop ongetwijfeld niet doorgegaan. Iedereen voelt hoezeer de commerciële benutting van bloedproducten door op winst gerichte bedrijven schuurt met de kurk van de Nederlandse bloedvoorziening: het gratis geven van bloedproducten.