Terminaal en oncomfortabel, met nog negen wachtenden voor u…
5 reacties
Het gaat niet goed met ‘oma’, een 92-jarige vrouw met wie ik sinds mijn kindertijd bevriend ben. Oma woont in een woonzorgcentrum, is slechtziend, heeft eindstadium nierfalen, een open been en gaat de afgelopen maanden conditioneel achteruit.
Het gaat snel nu. Ze is terminaal en de huisarts heeft een palliatief beleid afgesproken. Voor mij als specialist oudergeneeskunde een bekend scenario, waarbij ik de verwachting heb dat ze comfortabel kan komen te overlijden.
Die zondagochtend bezoek ik haar voor een laatste keer. Bij binnenkomst schrik ik. Ze heeft pijn, kreunt, beweegt onrustig haar benen en staart angstig naar het plafond. Het blijkt dat deze situatie sinds afgelopen nacht bestaat. Haar orale medicatie tegen pijn en onrust kan ze niet meer innemen. ‘Wat denk jij hiervan?’, vraagt haar dochter me. Pijn, angst, terminaal delier, discomfort – wat al veel te lang duurt. Familie in paniek, geen rust om afscheid te nemen. Ik weet dat dit anders kan en hoort te zijn.
Er moet iets gebeuren. De huisarts zou die ochtend bellen, maar heeft nog niet gebeld. Het verzorgend personeel heeft haar nummer niet. We bellen de hap. ‘Nog negen wachtenden voor u.’ Ongeduldig wacht ik, terwijl de situatie onveranderd blijft. Na een halfuur krijgen we iemand aan de lijn en schets ik de situatie. De triagist stelt vragen: Moet ze nog gereanimeerd worden? Wil ze naar het ziekenhuis? Zijn er bloedingen? Is ze benauwd? Enigszins geïrriteerd beantwoord ik de vragen. Vragen die niet de juiste zijn voor dit moment, en waarbij de conclusie wordt: geen spoed, over enkele uren komt er een arts. Ondanks aandringen is dit het maximale wat ik kan bereiken. In de loop van de middag komt de arts van de hap en krijgt ze morfine subcutaan. Eind van de middag wordt via haar eigen huisarts palliatieve sedatie gestart. Er komt uiteindelijk rust en ze overlijdt de volgende ochtend.
Steeds meer kwetsbare ouderen wonen thuis en zullen ook thuis willen sterven. Dit zal vaak naar wens verlopen, maar regelmatig ook niet. Is de eerste lijn hier voldoende op toegerust? Goede palliatieve zorg vraagt om goede coördinatie en continuïteit van zorg, met een proactief behandelplan. Hiervoor is kennis nodig, maar vooral ook een passende onderliggende infrastructuur van zorg. Duidelijke afspraken ten aanzien van bereikbaarheid, goede advance care planning en adequate informatieoverdacht zijn hierbij randvoorwaarden. Dokters die laagdrempelig bereikbaar zijn én op de hoogte zijn, medicatie die beschikbaar is, en familie die goed voorbereid is. Daarnaast lijkt het mij wenselijk dat de doktersassistenten van de hap betere handvatten hebben voor triage bij palliatieve patiënten. Binnen het verpleeghuis hebben we zeer regelmatig te maken met palliatieve zorg en stervensbegeleiding: laten we van elkaar leren!
H Schalkwijk
Huisarts, Kollumerzwaag
Volledig eens met collega Kodde. Bij terminale patiënten zetten wij diagnose en beleid in het medisch dossier van de dienstenstructuur, waardoor alle beschreven vragen en terechte ongemakkelijkheden niet meer nodig zijn.
Astrid Kodde
Huisarts/ Medisch adviseur palliatieve zorg thuis bij PZNL en St. PaTz, Haarlem
Laten we in ons werk als huisarts daadwerkelijk aandacht geven aan de aandachtspunten voor goede palliatieve zorg, zoals geformuleerd in dit praktijkperikel, door het NHG en in het kwaliteitskader palliatieve zorg.
'De huisarts heeft een palliatief ...beleid afgesproken', staat in dit perikel. Daarbij hoort een overdracht naar de huisartsenpost, een plan waarin beschreven is welke (reeds beschikbare medicatie) door de patient genomen of door de thuiszorg gegeven kan worden en wie bereikbaar is in het geval van problemen.
Natuurlijk, praktijk en natuur hebben zo hun grillen die optimale palliatieve zorg bemoeilijken. Maar laten we onszelf en elkaar (bijvoorbeeld in PaTz groepen) stimuleren om aandachtspunten om te zetten in acties die het verschil kunnen maken voor patiënt en naasten.
Astrid Kodde
Huisarts/ Medisch adviseur palliatieve zorg thuis bij PZNL en St. PaTz, Haarlem
Laten we in ons werk als huisarts daadwerkelijk aandacht geven aan de aandachtspunten voor goede palliatieve zorg, zoals geformuleerd in dit praktijkperikel, door het NHG en in het kwaliteitskader palliatieve zorg.
'De huisarts heeft een palliatief ...beleid afgesproken', staat in dit perikel. Daarbij hoort een overdracht naar de huisartsenpost, een plan waarin beschreven is welke (reeds beschikbare medicatie) door de patient genomen of door de thuiszorg gegeven kan worden en wie bereikbaar is in het geval van problemen.
Natuurlijk, praktijk en natuur hebben zo hun grillen die optimale palliatieve zorg bemoeilijken. Maar laten we onszelf en elkaar (bijvoorbeeld in PaTz groepen) stimuleren om aandachtspunten om te zetten in acties die het verschil kunnen maken voor patiënt en naasten.
Ferry Böhm
huisarts, Noordwijkerhout
Volledig eens met de reactie van collega Linssen.
Tim Linssen
Huisarts, Meerssen
De schrijvende collega heeft zich invoelbaar ontevreden gevoeld bij het zien van het ongemak en de pijn van een dierbare, terwijl deze moest wachten op zorg. Als ik het goed lees gaat het om een onverwachte achteruitgang in het weekend, waarna patiën...te binnen een aantal uren pijnstilling en sedatie krijgt toegediend. O.a. verstrekt door de van huis komende 'eigen' huisarts.
Palliatieve zorg is een van de meest dankbare, maar soms ook moeilijke aspecten van ons werk. Natuurlijk streven we naar perfectie, maar de natuur en de praktijk (zeker op een drukke weekend HAP) hebben zo hun grillen.
De belangrijke aandachtspunten die in de laatste alinea worden geschetst overlappen 1-op-1 met die van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Ik hoop dat de auteur daar enig vertrouwen uit kan halen, zonder al te snelle conclusies te trekken over de palliatieve eerstelijnszorg in het algemeen.