Er niet meer toe doen
9 reactiesJe bent bejaard, na meer dan veertig jaar als specialist in het vak te hebben gezeten. Je bent n.p. geworden, verhuisd, opnieuw naar een mooie boerderij met prachtige tuin, waar de tulpen, narcissen, rododendrons en vruchtbomen in bloei staan.
Als kind heb je de oorlog meegemaakt, groeide op in een artsengezin. Na militaire dienst en een moeizame start, het voorrecht gehad door prof. dr. G.C. Heringa – voormalig rector magnificus van de Universiteit van Amsterdam en medeoprichter en eerste hoofdredacteur van Medisch Contact – na diens emeritaat, nog jaren als mentor gecoacht te zijn: niet aflatend dienstbaar en model staand voor vertrouwen en doorzetting.
Je trekt na je doctoraal door Canada, bezoekt Browndale-huizen, draait in Vancouver mee in een crisiscentrum. Weet wat je wilt, wordt dokter en psychiater. Om met hart en ziel, aandacht, toewijding en empathie, wie dat nodig heeft dichter bij een acceptabel tevreden leven te brengen, gezond te houden. Je bouwt je eigen bestaan op met alle meevallers en verdrietige gebeurtenissen die ook bij het leven horen.
Tot je na je pensioen uitgewerkt denkt te zijn, maar vervolgens nog twaalf jaar werkt als interim. Anderen zeggen: ‘Neem het ervan.’ Je volgt de wereld op tv: in duizenden jaren blijkt er niks veranderd te zijn in omgaan met elkaar. Je leest boeken. Schrijft er zelf twee: een roman – Louter toeval – en 33 korte verhalen: Uit het leven gegrepen.
‘U hebt uw sporen verdiend, het beste ermee!’
Wat je met ouder worden toenemend ervaart, ook aan eigen lijf, heet ‘kwalen krijgen’. Om je heen vallen mensen weg, gaan dood. Dat hoort bij het leven en je denkt: wanneer ben ík aan de beurt?
Nieuwe vorm van onzekerheid, voorbereidingen die daartoe genomen moeten worden. Laatste levensfase, zeggen ze. Je wilt er niet bij horen. Stelt het het liefste uit, als het effe kan…
Je kijkt daarom op internet naar instanties die nog gebruik van je zouden kunnen maken, biedt jezelf aan als pro-Deocoach aan. Mailt naar directies van (psychiatrische) ziekenhuizen, Centrum voor Jeugd en Gezin, ggz-instellingen, Verslavingszorg Noord Nederland, de universiteit. Benadert ze een voor een. Weken, maanden gaan voorbij. Zelden een uitnodiging. Veelal: ‘We hebben genoeg competente eigen mankracht om het allemaal te kunnen behappen voor personeel, studenten, coassistenten, aiossen, specialisten, verpleegkundigen. U hebt uw sporen verdiend, het beste ermee!’
Zo gingen de afgelopen jaren voorbij. Succes toegewenst. De teneur blijft dezelfde. De eenzaamheid neemt toe. Dat lijkt te horen bij ouder worden, zeggen ze. Aanvaard het maar…
Wie zelf midden in het leven staat, kent veelal die positie nog niet.
Dagelijks zijn er vijf mensen die zich suïcideren, en een veelvoud komt tot een poging daartoe. 40 procent van de huwelijken strandt, met alle gevolgen van dien voor het hele gezin. Er zijn wachtlijsten van heb ik jou daar.
Jij weet waar Abraham de mosterd haalt, na meer dan een halve eeuw noeste arbeid. Maar er wordt geen gebruikgemaakt van alle opgebouwde ervaring. Gevoelloos, schandalig!
Zo zijn er velen onder ons, die nog niet ‘kasjewijle’ willen zijn, die zich als vrijwilliger nog dienstbaar willen maken.
Als dat uitblijft, komt ‘Hein’ dichterbij.
Juist wij artsen hebben gezworen ‘Hein’ ver uit de buurt te houden, als het om onze medemens gaat. Zorgelijk te merken dat daar juist in ons metier zo slecht en afwijzend mee wordt omgegaan. Een gemiste kans. Het voelt onzorgvuldig en respectloos, voor wie het overkomt.
Ik weet er inmiddels alles van: er niet meer toe doen…
auteur
Wouter Kars, psychiater niet-praktiserend, psychotherapeut
A. G?bel
Huisarts, Amstelveen
Al vanaf mijn vroegste jeugd bekijk ik het leven met de melancholische relativering dat het ooit allemaal voorbij gaat. Ik herinner me dat ik als dertienjarige tegen mijn moeder zei: wat maak je je nou druk over slechte rapportcijfers of cum laude, w...e gaan toch dood. En dat was geen depressieve uiting maar eigenlijk een heel rationele. Ik voelde dat ze het niet snapte.
Veel mensen lijken te leven in een tijdloos vacuüm waarin ze zich gedragen alsof ze het eeuwige leven hebben, totdat ze met schrik ontdekken dat - net als aan het eind van de film 'de Trumanshow' de in elkaar gezette wereld opeens fysiek begrensd bleek - het leven eindig is en ze eigenlijk teveel tijd hebben besteed aan het bereiken van hun positie op de grote apenrots. Mijn moeder begreep dat toen nooit. Ik zag haar en mijn vader worstelen met wat hun chef zei, met hun hypotheek, met 'de professor', met respect- en schuldgevoelens over mensen die nu al lang dood zijn. Je vult je leven met toewijding, met het streven naar iets wat je graag wil en de voldoening als dat lukt, maar betaalt daarvoor de tol van oververmoeidheid, verwaarlozing en stille teleurstelling die ontstaat vanuit langzaam uitdovende verbazing over hoe het leven in elkaar blijkt te zitten. Het is mooi als dat in mildheid gebeurt, dan is de relativering geslaagd.
Ik herinner me tijdens mijn vroege loopbaan als arts de grote visites, met het ingewikkelde spel van rangen en standen die appelleerden aan gevoelens die op dat momenteel belangrijk leken maar uiteindelijk werden bepaald door collega's die er nu al lang niet meer zijn. Omdat ze overleden zijn, of omdat ze in het verpleeghuis zitten en denken: wat stelde het nou eigenlijk voor dat ik vroeger zo hoog van de toren blies terwijl niemand nu nog weet wie ik ben, laat staan wie ik toen was. Complimenten, beloning en warmte soms, maar ook spijt, schuld en schaamte over niet eens zulke grote dingen - de sterkste gevoelens die een mens en dus zeker een dokter kan hebben. Hoe relatief wil je het hebben als je in gedachten over de begraafplaats van je herinneringen loopt.
Het maakt niet eens zoveel uit of je je levenslang bezighield met wat we 'zinvol' noemen (zoals arts misschien?), of rijkdom hebt vergaard met nutteloze dingen. Het gaat erom dat de tijd voorbij is voordat je er erg in hebt, en je je in de laatste fase afvraagt: al die toestanden, die machtsverhoudingen, die strijd, die moeite, die successen, wat waren die allemaal waard als je er op terugkijkt?
Het zou jammer zijn als het venijn, maar ook de voldoening, in de staart blijkt te zitten. Ik hoop niet dat ik me afgeschreven voel als ik over tien jaar stop met werken. Soms verlang ik naar stoppen, in deze wereld vol disclaimer-politiek waarin elk risico moet worden vermeden. Waarin ik voor mijn herregistratie aan collega's moet vragen wat ze van me vinden terwijl ze helemaal niet kunnen weten hoe goed of slecht ik werk. Dat soort metaalmoeheid is een maatschappelijk verschijnsel dat toeneemt. Veel gestolen tijd helaas. Maar als ik mijn dagelijks werk doe, waarvan niemand weet hoe goed ik het doe behalve mijn patiënten en ik, voel ik de voldoening van goed bestede dagen. Van leef-tijd die niet verloren is gegaan. Ik hoop dat ik met dat gevoel mijn pensioen inga.
[Reactie gewijzigd door G?bel op 21-12-2021 13:02]
H. van der Pol
psychiater, Heerenveen
Wat mooi!
Er toe doen of er niet (meer) toe doen...
Anderen zullen vinden of je er toe doet of niet. Als je dat voor jezelf tot ijkpunt gaat maken haal je veel problemen op je hals. Doe wat je hand vindt om te doen, en als dat voldoening oplevert i...s dat een mooie bonus. Carpe diem!
J.M. j.m. Bouta
ex-huisarts/ex-bedrijfsarts, Zwolle
Geachte collega Kars,
Er bestaat zoiets als de levensfasen van de mens; tot die levensfasen behoren o.a. de werkzame jaren en daarna.....vul maar in, in ieder geval geen Zwitserlevengevoel, dat is dusdanig kunstmatig dat mij dat ook tegenstaat. Er z...ij na al die werkzame levensjaren nu juist mogelijkheden om heel andere nuttige, plezierige, sociale, noem maar op.....dingen te gaan doen waar je in de werkzame levensjaren niet aan toe bent gekomen; een mens heeft meer talenten en mogelijkheden dan werken alleen. Eigenlijk zou een ieder vóór zijn/haar pensionering al bezig moeten zij met de voorbereiding hiervan. Uw gevoel kan ik, enigszins, begrijpen, maar uw redenering klopt niet. Denkt u o.a. eens aan al die "jonge klaren" die niet aan de bak kunnen komen en die u voor de voeten loopt. U doet uzelf en uw naaste omgeving beslist tekort door in dit gedachtepatroon te blijven hangen, uw werkzame professionele levensfase is gewoon voorbij. Zet s.v.p. de knop eens om en richt uw blik en belangstelling op andere zaken die nieuwe invulling en levensvreugde kunnen geven. Succes gewenst hiermee en met de verdere invulling: veel voldoening.
E.J.M. Bults
gepensioneerd jeugdarts
Met veel interesse het persoonlijke ervaringsgevoel gelezen van psychiater Wouter Kars
Hij besluit met de pijnlijke conclusie: "Ik doe er niet meer toe...."
Mijn vraag: denkt hij dat ZELF (van anderen soms)?; m.a.w. dan is het projectie van een eig...en opvatting of oordeel
Ik ben nml van mening, dat er ontzettend veel te doen is voor de "medemens" (luister en kijk maar om je heen), mits men bereid is "out of the box" te denken
Er zo'n enorme behoefte aan vrijwilligerswerk!
Je kunt op zooooooveel manieren je medemensen (die hier allemaal ook maar ongevraagd op aarde rondlopen) steunen/helpen, aandacht, waardering geven en blij maken
Het klinkt cliche, maar een waarheid als wat: "het zijn de kleine dingen die het doen"
Ga eens kijken bij buurthuizen/buurtnetwerken, wijkcentra, kerken, pcob-kbo afdelingen
Ik ben 75 jaar en sinds 12 jaar gepensioneerd jeugdarts
Heb tijdens mijn fulltime werken periode NOOIT kunnen bedenken, dat wat ik nu doe
Tijdens mijn bijna dagelijkse wandelingen raap ik zelfs vuil (sla 2 vliegen in 1 klap); regelmatig uiten (bekenden uit de buurt) hun verbazing door te zeggen: "he.....'n universitair geschoold iemand die vuil raapt?????"
Voor "gewoon" voor de medemens iets te doen, krijg ik voldoening van en voel me verre van overbodig
Engelien Bults
jeugdarts
Blokker
G.R.I. Slock
huisarts, Sluis
Beste collega Kars
Niet te snappen dat hulp van een ervaren collega wordt geweigerd terwijl de GGZ kreunt onder tekort aan psychiaters. Onze lokale ggz instelling Emergis heeft een loodzware intake procedure waardoor het soms maanden duurt eer pat...iënten ooit een psychiater spreken. Ze werken vaak met tijdelijke interim psychiaters, wat zacht gezegd suboptimaal is voor de vertrouwensrelatie met de patiënt. De zelfstandige psychologenpraktijken bieden veel betere persoonlijke zorg maar lopen bij de ernstiger GGZ vaak vast omdat het niet lukt een psychiater in consult te roepen, ze zijn er niet.
Ik denk dat ik net als de meeste huisartsen regelmatig een ervaren psychiater in consult zou willen roepen, maar dat lukt al lang niet meer sedert het DBC circus in de GGZ. Als huisarts en psycholoog direct een psychiatrisch consult zouden kunnen vragen op korte termijn zonder dat de patiënt het hele intake circus moet doorlopen (waarbij de helft afhaakt) dan zou dat veel miserie en wachtlijsten kunnen voorkomen. Misschien even horen bij de huisartsen in de buurt ?
GZ psycholoog - N.P., Maasbommel
Beste Wouter, ik herken je "cri de coeur" erg goed. Na ruim 40 jaar , deels als GZ psycholoog, werkzaam te zijn geweest in zowel onderwijs als de zorg ( oncologie/ terminale zorg) valt het ook mij op dat het veel persoonlijke inzet vraagt om jezelf... "nog onder de aandacht "te brengen. Het zou mooi zijn als we ons gezamenlijke potentieel in een soort data base zouden kunnen onderbrengen; de term "zorgreservisten" wordt al gebezigd, maar beperkt zich momenteel helaas tot verpleegkundigen.
Ook het nog iets willen nalaten voor onze opvolgers ( suggestie van Derksen ) speelt al tijden door mijn hoofd. Zeker het onderwerp "empathie in de huisartsenpraktijk" als onderdeel curriculum voor AIOS spreekt me enorm aan. Hoor hier graag meer over en werk ik heel graag aan mee!!
L.H. Sie
Internist niet praktiserend, Purmerend
Ben zelf in 2011 op 65e jaar na ruim 40 jaar dokteren met pensioen gegaan, erna - na twee maanden vooral veel slapen (5 jaar ervoor “afgebouwd”: werkweken van 80 terug naar 60 uur) - mij met van alles behalve geneeskunde uitoefenen bezig gehouden c.q.... vermaakt, mis het medische absoluut niet. U bent ook na pensionering “gewoon” in het vak doorgedenderd. En nu plots “niets” meer, Het voelt aan alsof U in het beruchte gat bent gevallen, waar men dacht dat ik na pensionering in zou vallen. Hoewel iedereen anders is, zou U Uzelf in iets (ouds of nieuws) kunnen interesseren wat U misschien weer zin in Uw leven zou kunnen doen ervaren? We hoeven toch niet eeuwig dienstbaar te blijven? Nu bent U zelf aan de beurt….
U bent er toch niet depressief van geworden?
Wens U heel veel succes verder!
F.A.W.M. Derksen
gepensioneerd huisarts en wetensch. onderzoeker Radboudumc., Doetinchem
Beste Wouter, je blog raakte me. Ik herken veel dingen. Nu ben ik 74 en ondervind ik ook die lichamelijke kwalen; vooral minder kracht en minder uithoudingsvermogen. En ook de vrienden en vriendinnen die omvallen. Dat zet me, net als jij, steeds mee...r aan het denken over het voorbereiden van... Ik stopte als huisarts toen ik 64 was en verrichte daarna wetenschappelijk onderzoek over empathie in de arts patiënt communicatie. Ik wilde in mijn leven nog iets doen en iets achterlaten. Dat is me gelukt want nu mag ik gaan adviseren over iets vanzelfsprekends als expliciete aandacht voor empathie in het curriculum van jonge artsen en is me de gelegenheid geboden om een leerboek over empathie te schrijven voor jonge AIOS. Ik laat wat achter...... maar toch knaagt er wel iets....
Linda, jeugdarts niet praktiserend , Amsterdam
Uit het hart gegrepen.
Met uw mooie artikel steunt u mij dus voor mij doet u er in ieder geval wél toe!