Lerend vermogen

Bombardementen om voorvechters van een onafhankelijke staat op de knieën te dwingen. Het inzetten van burgers als menselijk schild. Lijken op straat. Volledige censuur. Het zijn beelden en omstandig­heden met een akelige actualiteit.

Ik kwam ze echter tegen op de expositie Revolusi, over de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië, die op dit moment in het Amsterdamse Rijksmuseum te zien is. Ik had daar de ongemakkelijke gewaarwording dat Nederland in dat conflict als agressor optrad. Omdat ‘wij’ het na 350 jaar koloniaal gezag niet konden verkroppen dat de Indonesiërs een andere toekomst verkozen. De bikkelharde strijd werd eufemistisch ‘politionele actie’ genoemd. Slechts twintig geruststellende foto’s passeerden in 1949 de militaire censuur om de publieke opinie aan het thuisfront positief te beïnvloeden.

De oorlog in Oekraïne maakt hem opnieuw bang

Indonesië is inmiddels 73 jaar onafhankelijk. En dat andere grote conflict dat we deze week herdenken eindigde 77 jaar geleden. Maar op dit moment lijkt het verleden dichterbij dan ooit. Zeker voor iemand als oud-uroloog Kees van der Sluis (88). Henk Maassen interviewde hem ter gelegenheid van het verschijnen van Vlucht, het boek waarin Van der Sluis optekende hoe zijn gezin met Joodse vader in 1940 een veilig heenkomen zocht na de inval van nazi-Duitsland. Praten over de oorlog gaat hem moeilijk af. De achthonderd aquarellen die hij tekende, spreken boekdelen. De oorlog in Oekraïne maakt hem opnieuw bang. ‘Mensen hebben niets geleerd van de geschiedenis’, stelt hij vast. Maar we moeten hem ongelijk geven. Want dan zouden wij – met een blik op onze koloniale geschiedenis – geen haar beter zijn dan de agressor in het Kremlin. En dat zijn we wel. Alleen wie vergeet, bagatelliseert, negeert en trivialiseert, leert niet van het verleden. En precies daarom blijven we de verhalen van Kees van der Sluis, maar ook die van Herman Pinkhof en Abraham André Duitscher en vele, vele anderen optekenen, afdrukken en herhalen.

medisch contact

nummer 18