Gegokt en verloren

‘Middelen die bijna zeker niet werken tegen een gevaar dat nog niet bestaat.’ Zo omschreef Medisch Contact-columnist Luc Bonneux bijna tien jaar geleden de massale aanschaf door overheden van neuraminidaseremmers tegen eerst de angst voor de vogelgriep en later de Mexicaanse griep.

Afgelopen voorjaar heeft een uitgebreide Cochrane-review laten zien dat bij profylaxe de
beschermende werking ervan inderdaad marginaal is. De klinische relevantie en het effect op verticale transmissie is nog steeds niet duidelijk, want nauwelijks onderzocht.

Allang voor de Cochrane-onderzoekers aan het rekenen sloegen met de 20 relevante van de 83 gevonden studies naar neuraminidaseremmers vroeg MC-journalist Heleen Croonen het ministerie van VWS waarop het besluit tot de aanschaf van de 5 miljoen kuren was gebaseerd. Het antwoord kwam vijf jaar later na een beroep op de Wet op de openbaarheid van bestuur in de vorm van 78 documenten (lees Inkoop griepremmers was onbezonnen).

De afgelopen maanden begroef Croonen zich in de stapel papier. Hoewel we in het duister tasten over wat er in de deels zwartgelakte documenten staat, zat er geen document tussen waar een sceptische journalist stijl van achteroverslaat. Opmerkelijk is wat er níet werd gevonden. Hoewel de Gezondheidsraad al had aangegeven dat er nog weinig bekend was over de effectiviteit van de antivirale middelen, is er geen enkel voorbehoud gemaakt om bij nieuwe wetenschappelijke inzichten de neuraminidase-remmers af te kunnen bestellen. Uit de documenten wordt duidelijk dat met name de angst voor een pandemie en de angst om de slag te missen – er was een internationale run op de antivirale middelen – bepalend waren bij het besluit tot aanschaf.

De vermaarde psychologen Daniel Kahneman en Amos Tversky toonden lang geleden al aan dat ratio maar een kleine rol speelt bij de inschatting van kansen en risico’s en bovendien dat verlies voor veel mensen zwaarder telt dan winst. Dit gegeven speelt handelaren in angst in de kaart. Hoeveel Nederland met de neurminidaseremmers heeft vergokt is niet duidelijk; bedrijfsgevoelige informatie hebben de ambtenaren van VWS weggestreept. Dat het een kostbaar potje is geweest, laat zich raden.

Evert Pronk, adjunct-hoofdredacteur

twitter.com/medischcontact