Een nieuwe Sarphati

Soms komen allerlei dingen bij elkaar. Afgelopen weekend was ik op zoek naar ‘haakjes’ met deze special ‘Arm en rijk’. En die vond ik. Zo noemde hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell in Het Parool in zijn column armenarts Sarphati, waar Mathijs Smit een mooi artikel over schreef voor dit nummer. ‘Arme Amsterdammers gaan tegenwoordig circa zeven jaar eerder dood aan “welvaartsziekten” dan meer welgestelden in de stad. Om daar wat aan te doen is een plan in de geest van Sarphati nodig’, schrijft Seidell.

Door verbeteringen in hygiëne en voedselvoorziening en verhoging van de welvaart wist Samuel Sarphati de Amsterdamse volksgezondheid structureel op een hoger peil te brengen. Al vroeg realiseerde hij zich dat hij als arts weliswaar voor de individuele patiënt wat kon betekenen, maar dat hij eigenlijk structurele oplossingen wilde bieden voor hun gezondheidstoestand. Bijvoorbeeld door iets te doen aan de vaak erbarmelijke omstandigheden waarin zij leefden.

Dit weekend in NRC stelt Dominic Barton, topman van een van de meest invloedrijke adviesbureaus in de wereld, McKinsey, dat het doel van ondernemen niet alleen winst maken is, maar ook het creëren van een betere wereld. ‘De pendule van het kapitalisme is te ver doorgeslagen’, vindt Barton. In de Verenigde Staten noemt men hem daarom een marxist. Zijn pleidooi dat ondernemingen meer verantwoordelijkheid moeten nemen op het terrein van duurzaamheid, werkgelegenheid en sociale cohesie verdient dat etiket echter niet. De parallel met Sarphati trof me.

Het bericht dat de voedselbanken in Nederland genoodzaakt zijn hun pakketten te verkleinen en met wachtlijsten moeten gaan werken sluit ook naadloos aan bij het thema van dit nummer. De nieuwe armen die aankloppen zijn vooral zzp’ers. En door de recessie hebben supermarkten en producenten minder overtollig voedsel en zijn burgers minder vrijgevig. Het contrast tussen de mensen die het goed hebben en zij die de boot op wat voor manier dan ook hebben gemist, lijkt steeds groter te worden. Wat dat betekent voor volksgezondheid leest u in het interview met Richard Wilkinson en Kate Pickett. Een plan in de geest van Sarphati is misschien zo gek nog niet.