Thuiswerken als zorgprofessional: is dat asociaal?
Werken in de zorg met een kwetsbare partner thuis
5 reacties
DE VRAAG
Mag je als zorgmedewerker in het covidtijdperk vanwege risico’s in je privésituatie vragen van je werkgever dat je geen patiënten meer ziet en alleen nog maar thuiswerkt? Is dat verantwoord ten opzichte van je collega’s? En hoe voelt dat tegenover de patiënt? In deze spagaat bevond zich een specialist ouderengeneeskunde* met een kwetsbare partner.
Sinds maart werkt het zorgpersoneel in de verpleeghuiszorg onder grote morele druk. Maar zorgmedewerkers blijven niet snel thuis bij klachten. Enerzijds omdat de patiënten hun zorg nodig hebben, maar ook uit solidariteit met hun collega’s. Dat hen in eerste instantie werd verzocht om door te blijven werken zolang de koorts niet boven de 38 graden kwam, vond dan ook niemand gek.
Naarmate echter meer bekend werd over mogelijke besmettingen zonder verschijnselen als hoesten en koorts, besefte men dat doorwerken met lichte klachten riskant is. Ongemerkt zouden personeel en bewoners het virus kunnen hebben en aan anderen doorgeven. Werken in de (verpleeghuis)zorg werd hiermee een potentieel gevaar.
Moreel beraad
Tegen deze achtergrond besprak een specialist ouderengeneeskunde eind mei zijn situatie in een online moreel beraad, met een kleine groep directe collega’s – de teamleider, een verpleegkundige, een fysiotherapeut en een psycholoog. Ik was daarbij als onafhankelijk gespreksleider, namens het Universitair Netwerk Ouderenzorg, een samenwerkingsverband van het UMCG en twintig ouderenzorgorganisaties gericht op praktijkonderzoek om de zorgkwaliteit te verbeteren.
Het dilemma luidde in concreto aldus. Toen het virus om zich heen greep en de eerste golf een feit was, kregen de specialist ouderengeneeskunde en zijn partner een dringend advies van hun huisarts: gezien de kwetsbare gezondheid van de partner – die recentelijk was behandeld voor darmkanker, en daarnaast leed aan chronische reuma, hoge bloeddruk en COPD – zou het verstandig zijn geen risico’s te lopen en samen in zelfquarantaine te gaan. Zodat de specialist ouderengeneeskunde dus niet naar zijn werk kon.
Natuurlijk wilde de arts de risico’s voor zijn partner zoveel mogelijk beperken. Maar tegelijkertijd wilde hij zijn collega’s bijstaan in deze hectische tijd.
Een optie zou zijn om geen patiënten meer te zien en alleen werk te doen dat op afstand uit te voeren was, liefst vanuit huis. Maar mag je dat eisen van een werkgever? Niet omwille van je eigen gezondheid, maar om die van je kwetsbare partner? Of gaat dat te ver? Bovendien: zitten er niet meer collega’s met de angst om het virus mee naar huis te nemen, wetende dat het verpleeghuis een omgeving is waar het virus goed kan gedijen? En is het dan wel eerlijk als jij als arts aangepast werk mag doen, terwijl andere collega’s wel in de frontlinie blijven werken?
Pensioen
In het moreel beraad werd van gedachten gewisseld over welke waarden en normen er in dit dilemma toe doen en welke met elkaar botsen. Iedereen herkende de sterke beroepsverantwoordelijkheid van zorgmedewerkers. Men wil elkaar en de bewoners niet in de steek laten.
Maar ook privéverantwoordelijkheden binnen het eigen gezin zijn van belang, zo was men unaniem van mening. Je naasten mogen evenmin in gevaar komen.
In dialoog hierover kwamen de deelnemers tot de conclusie dat zij allemaal toch vaak kiezen voor het werk en schromen om voor zichzelf op te komen. ‘De druk op ervaren professionele verplichtingen weegt vaak zwaarder dan wat je voor jezelf moreel passend vindt’, concluderen de deelnemers.
De specialist ouderengeneeskunde koos toen eerst voor een middenweg, en sprak met zijn collega’s af dat hij zoveel mogelijk op afstand zou werken, en als het echt niet anders kon, patiënten zou onderzoeken. Maar daarmee was zijn dilemma dus niet echt uit de lucht. Het bleef stressvol omdat er geen volledige veiligheid op de werkvloer gegarandeerd kon worden. De bezoekversoepeling, hoe begrijpelijk en gewenst ook, maakte het des te ingewikkelder.
Uiteindelijk besloot de arts dan ook om met vervroegd pensioen te gaan. Dit echter in het besef dat hij zich deze stap kon permitteren dankzij zijn leeftijd en financiële ruimte. Was hij vijf jaar jonger geweest, dan had dat niet gekund. Veel collega’s in vergelijkbare privésituaties hebben deze optie dus niet. Zodat het dilemma in feite blijft bestaan.
*Naam en adres zijn bij de redactie bekend
De deskundige
Het is goed dat zorgprofessionals – en anderen – kritisch nadenken over het voorkómen van het verspreiden van covid-19 op of door het werk. Om dit risico te beperken is het devies van de overheid: werk zoveel mogelijk thuis. Als je toch naar het werk moet, bijvoorbeeld om patiënten te behandelen, houd je dan aan alle coronamaatregelen. Maar soms lukt dat niet goed: bijvoorbeeld bij lichamelijk onderzoek of bepaalde invasieve behandelingsvormen. Wat dan, zeker bij een kwetsbare partner thuis?
Als de partner of de zorgprofessional mogelijk covid-19 heeft, suggereert de overheid thuisquarantaine. Bij een aangetoonde besmetting bij de partner is quarantaine voor de zorgprofessional zelfs verplicht. Let wel, in geen van beide situaties mag de werkgever de zorgprofessional ziek melden. Hij is pas ziek in juridische zin na nadere diagnostiek. Zolang de zorgprofessional niet ziek is, moet de werkgever het loon doorbetalen in de hoop dat de zorgprofessional zoveel mogelijk vanuit huis kan werken.
Laten we proberen dit buiten het juridische op te lossen
Hier wringt, voor alle betrokkenen, de schoen. En dit zorgt ook voor bovenstaand dilemma, temeer daar de bedrijfsarts niet naar het huis van de zorgprofessional mag komen en de werkgever moet afgaan op de informatie van de zorgprofessional.
Bij een kwetsbare partner is het daarom in ieders belang de mogelijkheden met de werkgever én collega’s in openheid te bespreken. Er kan meer vanuit huis dan we een jaar geleden voor mogelijk hielden. Een kwetsbare partner thuis kan een goede reden zijn om bepaalde taken aan collega’s over te dragen. Een kwetsbare partner is geen reden voor een ziekmelding of vervroegd pensioen. Maar laten we proberen dit soort dilemma’s in goed overleg buiten het juridische op te lossen: we hebben alle zorgprofessionals nodig, wellicht meer dan ooit.
Aart Hendriks, hoogleraar gezondheidsrecht, Universiteit Leiden
In de rubriek De Kwestie leggen lezers een dilemma voor. Andere lezers kunnen daarop online reageren, en Medisch Contact vraagt een deskundige om commentaar. De Kwestie, het deskundigencommentaar en een selectie van de lezersreacties worden vervolgens in het tijdschrift gepubliceerd.
Heeft u ook een casus die u wilt delen? Mail deze dan naar redactie@medischcontact.nl onder vermelding van De Kwestie.
auteur
dr. Elleke Landeweer, ethiekonderzoeker Universitair Netwerk Ouderenzorg UMCG, afdeling Huisartsgeneeskunde en Ouderengeneeskunde, UMCG
Ingeborg Rallo
Specialist ouderengeneeskunde, Haarlem
Wat mij betreft geldt; je moet goed voor jezelf zorgen als je goed voor een ander wil zorgen. Deze raad geef ik in mijn werk ook dikwijls aan mantelzorgers. In dit geval heeft de arts goed voor zichzelf gezorgd door voor de veiligheid van zijn partne...r te kiezen.
Praktisch gezien vind ik het jammer dat deze collega min of meer gedwongen met vervroegd pensioen is gegaan. Ik denk dat er nog wel mogelijkheden waren om op afstand te werken. In het bedrijf waar ik vanuit in het verpleeghuis werk vorm je als SO een koppel met een jonge basisarts. De basisarts doet de (spoed)visites en verder doen we tijdens deze pandemie visites met de zorg telefonisch en de meeste mdo´s en overleggen digitaal. En dat is eigenlijk het meest veilig voor iedereen.
Heleen de Vaan
sociaal geneeskundige
Citaat: "(...) kregen de specialist ouderengeneeskunde en zijn partner een dringend advies van hun huisarts: gezien de kwetsbare gezondheid van de partner (...) zou het verstandig zijn geen risico’s te lopen en samen in zelfquarantaine te gaan."
H...erkenbaar, koste wat kost toch door te werken.
Maar goed beschouwd is het eigenlijk best gek. Als arts geven we heel wat adviezen, met de verwachting dat de patiënt deze opvolgt. Om vervolgens zelf het advies van een verstandige collega in de wind te slaan?
Jan Willem van den Berg
Longarts, Zwolle
Niet .... maar poetsen
Herkenbaar onderwerp. Veel artsen die met COVID patiënten werken hebben angst. Angst om naasten te besmetten, zoals fraai beschreven werd in het begin van de COVID pandemie in de VS (https://www.nytimes.com/2020/03/16/us/coron...avirus-doctors-nurses.html?auth=login-email&login=email), maar ook angst om zelf te overlijden aan COVID zoals zoveel Italiaanse artsen en onlangs een Nederlandse huisarts (https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/huisarts-overleden-aan-gevolgen-covid-19-.htm.)
Angst is echter een slechte raadgever. De meeste artsen hebben een intrinsieke motivatie zieke medemensen te helpen, en hebben zich vaak opofferingen getroost dat doel te bereiken. Daar ontlenen wij een zekere status aan.
Deze collega moest een afweging maken tussen enerzijds een persoonlijk belang en anderzijds het belang van vele patiënten en collega's. Het is jammer dat het Moraal Beraad niet tot een standpunt kwam. Voor mij is de afweging klip en klaar, het algemeen belang weegt veel zwaarder dan het persoonlijke. Ik heb groot respect voor artsen die in Afrika Ebola bestrijden, of voor de artsen die in Syrië op de EHBO doorwerkten terwijl hun ziekenhuis gebombardeerd werden. Dat is vele malen ingrijpender en heroïscher dan de aanpak van COVID hier.
Zou Medisch Contact hier niet een enquete over kunnen uitzetten?
bert burgers
huisarts waarnemer, Moordrecht
het is een heel lastige spagaat waarin deze arts zit. met name omdat zijn veiligheid en vooral die van zijn partner niet goed te bewaken viel. [ verpleeghuis setting zonder PBM]
ik ben zelf waarnemer om af en toe wat knelpunten in de spreekuren o...p te lossen, ik kan dus zelf kiezen of en wanneer ik ga werken. zelf ben ik 70 plus met een extra riscootje, en mijn partner zit ook in een risicogroep,
ik werk als huisarts in praktijken met een goede triage, daar kies ik voor, ik ken de assistentes goed. er is een apart COVID spreekuur op een aparte locatie,
dit spreekuur wordt gedaan door een veel jongere huisarts, met goede PBM.
Ik ben haar heel dankbaar, dat we dit zo kunnen regelen.
ik help hun de gaten in de bemanning van het spreekuur op te lossen., omdat anders de wachttijden voor de patiënten erg gaan oplopen, en de zorg misschien minder goed zou kunnen worden.
en zo helpen we elkaar toch ?
Irina Levy
Specialist ouderengem, Reeuwijk
Heel moedig vind ik dit. Je moet uiteindelijk altijd een keuze maken om niet in een spagaat met je geweten als mens en arts komen. Ik geloof niet dat een verzorgende in deze situatie zich kan permitteren om thuis te zitten maar ken wel collega die si...nds april thuis zit om zelfde redenen en zonder moreel beraad. Blijft lastig.