Het beroepsgeheim van de 'dokter aan boord'
8 reacties
De rubriek
Ondanks protocollen en richtlijnen is de dagelijkse praktijk van het artsenvak vaak verre van eenduidig. In de rubriek ‘De Kwestie’ legt Medisch Contact praktijkdilemma’s voor aan haar lezers en aan deskundigen. Uw reacties zijn zeer welkom! Reageren kan onderaan dit artikel. Uw reactie kan geselecteerd worden voor plaatsing in het blad.
De vraag
Hoe ga je om met het beroepsgeheim als je, bijvoorbeeld in een vliegtuig, als arts te hulp bent geschoten en je na afloop om een verslag van je handelingen wordt gevraagd? Kun je informatie verschaffen zonder de privacy van de patiënt aan te tasten?
Toelichting
Al meermalen maakte ik een verre vliegreis mee waar mijn hulp als arts werd ingeroepen en waarbij me na afloop een schriftelijk verslag werd gevraagd. Bij de eerste, zo’n tweeënhalf jaar geleden, bevond ik mij op weg naar Johannesburg. Een Zweedse vrouw had enorme buikpijn; of er een medicus aan boord was. Ik meldde mij en heb me uitgebreid over haar ontfermd. Het liep gelukkig goed af.
Na de landing vroeg de purser mij om gegevens in te voeren op een iPad, inclusief een verslag van de gebeurtenissen. Waarop ik uitgebreid mijn bevindingen en overwegingen beschreef. Want stel dat het later alsnog fout zou gaan! Bovendien voelde ik mijzelf er beter door gedekt. Ik dacht daar dus goed aan te doen.
Totdat ik in Medisch Contact een tuchtzaak las die met mijn belevenissen overeenkomsten vertoonde en waaruit bleek dat een dergelijk verslag de privacy van de patiënt aantast. (Lees: Huisarts slaat plank mis bij hotelgast)
Eind vorig jaar was het opnieuw raak, dit keer onderweg naar Namibië. Een vrouw van halverwege de 60 was flauwgevallen. Stress van het vliegen. Had ze al eerder gehad. Ze had tintelingen in de handen, was klam en zweterig, met een koude neus. Ook werd ze misselijk, moest braken. Langzaam knapte zij wat op en ben ik naar mijn plaats teruggegaan, om na een paar uur nog even te controleren.
Ook nu werd me na afloop om mijn gegevens, en om een verslag van het gebeurde gevraagd. Me inmiddels bewust van de problemen die hieruit konden voortvloeien, vulde ik voorzichtigheidshalve op het formulier maar beperkte informatie in over het probleem, én vroeg ik vooraf aan de patiënte of zij daar bezwaar tegen had. Dat vermeldde ik ook op het formulier. Maar ja… wat is de juridische status daarvan?
Ik hoop niet vaak meer in zo’n situatie te belanden, want ik vind het een moeilijk dilemma. We zijn gewend om decursus bij te houden, dus een verslag schrijven voelt normaal en nuttig. En de vraag vanuit de vliegtuigmaatschappij lijkt mij ook volkomen logisch. Maar blijkbaar mag het niet.
Dus hoe komen we uit deze spagaat?
auteur
Ronald Nooter, uroloog, Franciscus Gasthuis, Rotterdam
de deskundige
Het is goed om te beseffen dat als een arts (nood)hulp verleent de KNMG adviseert om ervan uit te gaan dat er een behandelingsovereenkomst tot stand komt. Hierdoor zijn de patiëntenrechten en -plichten die uit de WGBO voortvloeien van toepassing. Dit houdt onder andere in dat de arts verslag doet van de behandeling in zijn eigen administratie. Maar dat wil niet zeggen dat je dat verslag zomaar overdraagt aan de vliegtuigmaatschappij, zoals de heer Nooter zich terecht afvraagt. Dit verslag is ten eerste bedoeld voor de patiënt zelf
en ten tweede voor jou als arts.
Een arts is namelijk altijd en overal gehouden aan zijn beroepsgeheim, ook op vakantie en ook in een vliegtuig. Dit beroepsgeheim omvat alle informatie die een arts in de uitoefening van zijn beroep over de patiënt weet, ook niet-medische zaken en zaken die de arts buiten de patiënt om te weten komt. Dit beroepsgeheim kan worden doorbroken 1) met toestemming van de patiënt, 2) op grond van een wettelijk voorschrift of 3) wanneer er sprake is van een conflict van plichten. Door aan de vliegtuigmaatschappij te vragen welke informatie voor welk doel nodig is, kan een arts mogelijk achterhalen of er sprake is van een wettelijke verplichting. Indien dit niet het geval is, vraagt hij de patiënt om toestemming. Geeft de patiënt die toestemming niet of is het niet mogelijk om deze te vragen, dan kan de arts het beroepsgeheim mogelijk doorbreken op basis van een conflict van plichten. Dit doet zich echter slechts in zeer uitzonderlijke gevallen voor. De uiteindelijke afweging moet de arts wel zelf maken.
Anneloes Rube, adviseur gezondheidsrecht, namens het programmateam Beroepsgeheim KNMG
Uw reacties
@gdkoolhaas Ik heb twee keer moeten helpen, waarbij ik de laatste keer een ambulance naar de gate heb laten komen. Maar ben niet gevraagd om hierover schriftelijk verslag te doen. Verschil in luchtvaartmaatschappij? En waarom? Je behandelrelatie is toch met de patiënt?
@roelant Niet alleen beroepsgeheim, maar ook de AVG komt hier om de hoek kijken. Heeft de vliegtuigmaatschappij een rechtmatig doel om de medische gegevens te verwerken? Kan ik me niet voorstellen. Verslag zal dan beperkt moeten blijven tot algemeenheden. Wat is überhaupt het doel?
@FvRhijn Heb één keer moeten helpen (paniekaanval) en werd niet om verslag gevraagd. Heb zelf wel een verslag gemaakt op een blaadje, voor het geval dat. Nooit meer wat van gehoord.
@cdelouwere Samen met de patiënt invullen dan maar... summier... lastig!
drs. S. de Lange
, internist-intensivist
Met veel interesse heb ik het stuk gelezen over het beroepsgeheim in het vliegtuig. De uitleg van mevrouw Rube is, mi., niet volledig. De Nederlandse wetgeving is van toepassing op vliegtuigen die in NL zijn geregistreerd, maar als men bijv. met Alit...alia vliegt dan geldt de Italiaanse wetgeving etc. Dit is te vergelijken met de scheepvaart en de wetgeving in internationale wateren; op het schip is de wetgeving van toepassing waar dit schip staat geregistreerd, mits in internationale wateren.
Max Breijer
huisarts, Enschede
Voorval gebeurde paar jaar geleden, op een vlucht binnen Europa. Oudere patiënt werd onwel op het toilet. Bleek klam. Aan boord alleen een zuurstof cylinder, geen stethoscoop, RR meter, of saturatie meter. . In stabiele zijligging snel weer bij pos...itieven, zonder klachten. Dubieus wat druk op de borst gehad. Gezien klachten en cardiale belasting wel na landing naar het ziekenhuis. Conform collega de Leeuw's suggestie de gegevens aan patiënt meegegeven. Geen gegevens aan de luchtvaart maatschappij, hoewel enkele gegevens door de piloot zijn doorgegeven aan medische dienst op Schiphol ivm eventuele tussenlanding.
PM Er is een leuke nascholing over problematiek in het vliegtuig : "Dokter aan boord ?"
Jan Keppel Hesselink
arts-pijnbehandelaar, Bosch en Duin
Ik ben diverse malen gevraagd, en ook een keer bij een evidente intracraniele bloeding met bewustzijnsverlies, nog al heftig, en ook een keer bij een vrouw met vaginaal bloedverlies. Beide keren waren er geen andere artsen aan boord, en mijn competen...tie op het gebied van de gynaecologie is vrijwel afwezig. Een groter probleem lijkt me dus dat je als arts geroepen kan worden bij een patient met een aandoening die je mogelijk ergens in het verre verleden tijdens de co-schappen hebt meegemaakt. Als je daar dus aan meewerkt, zal je onherroepelijk niet uptodate zijn en zekerlijk fouten kunnen maken. Die je nagedragen kunnen worden. Echter, beter een verouderde arts dan geen arts. Edoch, met de hedendaagse sancties, ken ik al een aantal collegae die zich NIET melden bij de vraag naar een arts, of meteen in het begin een vette borrel achterover slaan en zich dus op die wijze verschuilen.
De maatschappij stuurt de arts steeds meer deze richting in, gewoon huiken en niet tevoorschijn komen in een vliegtuig. Dat meerderen dan om mij heen al opmerken, maakt bovenstaande casus volgens mij totaal obsoleet. Verslaglegging van mijn handelen bij een gynaecologische acute aandoening die ik nooit meegemaakt heb, lijkt me equivalent aan het delven van een graf voor jezelf. Gegeven de tegenwoordige richtlijnen om alles transparant te maken. Dus, hoe komen we uit dit dilemma?
Fred Backer
Huisarts n.p., VELP GLDtgv privacy
De laatste keer dat dit mij overkwam was op terugreis van Miami(America} naar A,dam
Al boven de oceaan werd er met spoed een arts gevraagd.Er waren meerdere huisartsen aan boord ,maar uiteindelijk zocht men mij op.Het betrof een jonge Zweedse
man ...die na het opstijgen onwel was geraakt,met bewustzijnsdaling,en al buiten Miami was gaan braken en vreselijke hoofdpijn had.Kortom:Het was een beeld dat mij bekend voorkwam met waarschijnlijkheidsdiagnose:S.A.B.Ik werd gevraagd naar de cockpit te komen:Na overleg met de piloten werd de vlucht afgebroken,benzine via de vleugels van her vliegtuig geloosd,en landing op Jacksonville ingezet,Veel toestanden,enorme vertraging vlucht.Maar de Amerikanen lieten vanwege Privacy
aan de piloot niets weten!Uiteindelijk was de crew er helermaal mee eens dat het zo gelopen was.Geen formulieren achteraf,wel een bedankje van Martin Air,Dus mondelinge Medische gegevens uitwisseling met bemanning tgv noodsituatie.
Jur
neuroloog, Niewold
Ik heb in totaal vier keer geholpen bij een passagier die "onwel" werd. Het betrof uiteindelijk twee keer een kortdurende collaps. 1 keer een alcoholintoxicatie en 1 keer een TIA beeld. De vraag die al snel gesteld wordt, is of de piloot normaal do...or kan vliegen of niet. In dit geval was dat voor alle gevallen goed mogelijk.
De vliegtuigbemanning (van twee verschillende maatschappijen) heeft mij nooit gevraagd iets in te vullen. Wel werd mij gevraagd of ik echt arts was. Mijn naam hadden ze natuurlijk. Eén keer kreeg ik achteraf een leuke attentie thuis gestuurd.
Indien men vraagt een verslag te maken lijkt me het beste deze aan de passagier mee te geven, indien mogelijk, of een mondelinge overdracht aan het ambulancepersoneel af te geven indien de passagier per ambulance wordt vervoerd nadien.
Tevens kan de medisch adviseur van de vliegmaatschappij met toestemming van de passagier later alsnog inlichtingen opvragen.
Dick Lindhout
em-hgl medische genetica, Leiden
Wellicht is er de volgende oplossing voor alle betrokken partijen:
Vrijwel elke vliegmaatschappij zal een BIG- of equivalent-geregistreerde medicus in dienst hebben. Als personeel aan boord en registratie van medisch dossier onder de eind-verantwoo...rdelijkheid van deze medicus valt cq wordt gebracht, zou dat afdoende kunnen zijn. Vergelijkbare lijnen van eind-verantwoordelijkheid vinden we terug in de reguliere zorg en zelfs bij verzekeringsmaatschappijen, waar de BIG-geregistreerde medische adviseur de eind-verantwoordelijkheid heeft voor alle handelingen en inzagen etc door bv niet-BIG-registreerde administratieve medewerkers.
Bart van der Leeuw
Anesthesioloog, Rotterdam
De optie om het verslag alleen aan betreffende patiënt (of vertegenwoordiger) te geven, lijkt mij het meest verstandig. Deze kan bepalen of gegevens gedeeld worden. Is het eigenlijk verplicht om aan een verzoek tot verslaglegging medewerking te verle...nen?
Overigens speelden in de gerefereerde zaak wel meerdere factoren die gecombineerd tot een berisping hebben geleid.
Bowine Michel
Revalidatiearts en duoaadslid gemeenteraad CDA Zorg Jeugdzorg en Sport, Amsterdam
Zoals zo vaak zijn er regels gemaakt zonder instructie voor de uitvoerder die daardoor risico loopt.
Misschien op te lossen door het verslag aan patient te geven? Dan kan patient zelf beslissen aan wie hij/zij een kopie verstrekt, als patient qua co...nditie in staat is om dat te doen tenminste.
Dan blijft het lastig of je zelf een foto maakt van het verslag voor het geval er later problemen ontstaan.
Eigenlijk zou het wel zo netjes zijn als vliegmaatschappijen - die gebruik maken van vrijwillige diensten artsen aan boord - hiervoor een verzekering zouden afsluiten en als ze daarbij een juridisch sluitende procedure met instructies op papier zouden hebben aan boord van ieder vliegtuig.