Witte jas - Ivan Wolffers
4 reactiesGenezers hebben altijd een speciale uitdossing
Een tweedehandsdoktersjas had ik gekocht. Alsof ik me wilde verkleden en de coschappen als een toneelstuk zag. Hij was wat vaal geworden, miste dat sprankelende wit van de jassen van mijn collega’s die blijkbaar al volledig geloofden in hun leven als arts. Hun identiteit viel zodra ze de jas aantrokken geheel samen met de arts die ze hoopten te worden op basis van het voorbeeld dat ze in de kliniek kregen. Misschien was ik de enige die de gele waas op mijn eigen jas zag, en hij viel me vooral op als ik naast mijn vrienden stond.
Het was in de tijd dat huisartsen massaal de witte jas aan de kapstok hingen en daarom besloot ik de huisartsenopleiding te gaan volgen. Dichter bij de patiënt kon je volgens mij niet komen. Dat wilde ik: begrijpen wat mensen van me verwachten, alle barrières opheffen zodat ze me hun verhaal kunnen vertellen en ik optimaal mee kan denken. Ik meende me daarvoor ook zo gewoon mogelijk te moeten kleden. Dus geen witte jas.
1976, de zomer van de tuinbroekmode. Op mijn racefiets de visites. Mijn op de markt gekochte oude dokterstas wiebelde achter op mijn bagagedrager. Op een dag moest ik naar een vrouw met COPD die weer benauwd was. Haar man deed open, keek me onderzoekend van top tot teen aan, draaide zich om en riep ‘Sjaan, de loodgieter is er om naar je longen te luisteren.’
Later, toen ik steeds meer betrokken raakte bij internationale projecten en het bedenken van medische oplossingen in een omgeving van schaarste, ging ik medische antropologie studeren, waarin ik ook promoveerde. Misschien kwam het daarom dat er een verslaggever bij mij kwam voor een interview over de betekenis van de witte jas. Hem was opgevallen dat de witte jas weer met een opmars bezig was.
Kolfje naar mijn hand, dacht ik en kletste de microfoon vol over de witte jas als metafoor en metoniem. Wit suggereert hygiëne en onbesproken gedrag. Het is de mantel der liefde waaronder alles wat aan een arts verteld wordt daar blijft. Het is ook de anonimiteit die een arts wil omdat als er iets misgaat hij dat niet als individu heeft gedaan, maar als lid van het witte leger.
Het is iets van alle culturen. Genezers hebben altijd een speciale uitdossing en attributen. Bij indianenstammen is dat zo, bij de Curandero’s in Latijns-Amerika en ook bij de Aziatische zieners en kruidenvrouwen. Het zet in een oogopslag de situatie en de relatie neer zonder dat je er verder een woord aan hoeft te besteden. De arts maakt duidelijk dat hij de wetenschappelijke geneeskunde vertegenwoordigt en voor de gebruiker van de zorg betekent het de toegang tot de wereld van de allernieuwste wetenschapssnufjes. Vandaar ook dat genezers zonder diploma’s een witte jas aantrekken en liefst ook nog een stethoscoop die ze zonder deze te gebruiken om de nek dragen. Er lijkt me een omgekeerde relatie te bestaan: hoe onzekerder de arts, des te vaker zal hij ook als het onnodig is die witte jas dragen.
‘En wat vindt u nu als patiënt van de witte jas van uw eigen dokter?’, vroeg de verslaggever.
‘Maakt me niet uit’, zei ik. Als hij zich daarbij prettig voelt. Of toch, misschien is het een goed idee als een arts in sommige gesprekken zijn jas uittrekt. Bij de moeilijke gesprekken. Dat hij vanaf dat moment als zichzelf spreekt, geen rol meer speelt en gewoon net zo onzeker is als de patiënt over hoe het verder moet. Samen.
Ivan Wolffers
<b>Deze column in tijdschriftopmaak (PDF)</b>
M.W. Glas
gynaecoloog, Assen Nederland
Wanneer ik wordt aangehouden op straat wil ik graag dat dat door een herkenbare politieagent wordt gedaan. Wanneer ik veroordeeld wordt is het prettiger wanneer het herkenbaar een rechter is die me naar de gevangenis stuurt. Wanneer ik zelf erg perso...onlijke vragen stel en voorwerpen op intieme plekken inbreng is het, denk ik, prettig dat ik herkenbaar een dokter ben en niet zo maar een man.
Maar klopt.. allemaal cultuur.
M.W. Glas
gynaecoloog, Assen Nederland
word.. met zonder t. Sorry
I. Nanninga
Arts, HAREN GN Nederland
Een witte jas is een duidelijk symbool . Behalve handig omdat je niet iedere dag hoeft na te denken over wat je naar je werk aantrekt, schept het ook afstand. In de psychiatrie waarin het gesprek van mens tot mens zo belangrijk is is een witte jas ni...et gepast. Al is het soms lastig om patienten / clienten en medewerkers van elkaar te onderscheiden..
Echter wat was ik blij toen ik op de afdeling acute psychiatrie van het ziekenhuis in de kamer van onze reeds tachtigjarige psychiater bungelend aan de deur nog een witte jas vond.
Gewapend met dit relikwie, en met de stetoscoop om mijn nek, betrad ik de kamer van de voorheen tegenstribbelende hevig geagiteerde demente oude vrouw die niet geloofde dat zij in een ziekenhuis was met verpleegsters en doktoren, en zich hevig verzette. De situatie was voor haar nu in een klap duidelijk en braaf liet zij zich onderzoeken.
De hemel zij gedankt voor deze symboliek. Van mij mag ie blijven!
GJ Bonte
Neuroloog, Dalfsen Nederland
In het ziekenhuis waar ik nu werk is het dragen van een lange witte jas verplicht voor de dokter. Een kort jasje voldoet niet. Ik werd er zelfs op aangesproken dat ik de jas niet dicht had. Kledingvoorschrift. Geen enkele motivatie of achterliggende ...gedachte, want daar weet ik over het algemeen wel raad mee, ad rem als ik ben.
Bij het woord herkenbaarheid schoot ik in de lach, omdat verwarde mensen steevast denken dat ik de schoonmaker ben als ik ze vraag naar mijn functie in het ziekenhuis.
Hygiëne? Er zijn witte jassen die na drie maanden uit zichzelf naar de wasserette lopen met de vraag of ze asjeblieft gewassen mogen worden.
Ik kan helaas vaak niet zoveel met de columns van Wolffers. Dat ligt niet aan hem, ik denk dat de golflengte van onze gedachten eenvoudigweg te veel verschilt. Maar met deze column raakt hij me recht in het hart.
De witte jas is niet meer dan zinloze en achterhaalde symboliek. Ik draag hem nog steeds omdat het handig is om mijn hamer, stemvork, pupillenlampje, wattenstaafjes, Maddox-Rods, occluder en telefoon(s) in mee te slepen. En ja, ik heb zelfs nog een (elektronische) stethoscoop die ik af en toe gebruik. Maar het is een kort jasje. Met grote zakken. En als het enigszins kan, trek ik hem uit. En ik draag hem altijd open.
Om naast een patiënt te zitten, als mens naast mens, proberen hem te begrijpen en hem te verstaan, te troosten en heel soms medisch iets zinnigs te doen of te zeggen, heb ik absoluut geen witte jas nodig. En al helemaal niet om mijn onzekerheid en zorgen te verbergen. Die gaan er toch niet door weg.