Wat mag de ‘prijs’ van coronazorg zijn?
9 reacties‘Na 298 dagen in het ziekenhuis en het revalidatiecentrum ben je eindelijk thuis’, bericht een zoon op LinkedIn over zijn 71-jarige vader. Een bericht waar opluchting, liefde en dankbaarheid in doorklinkt. Bij het bericht staat een foto van een zichtbaar verzwakte man met in zijn hand een glaasje champagne om het leven, zíjn leven, te vieren.
Ik spreek de zoon. Hij vertelt dat zijn voorheen vitale vader drie maanden op de ic heeft gelegen, waarvan tien weken aan de beademing. Daar ontwikkelde hij een delier en is hij ruim 30 kilo afgevallen. Door de langdurige beademing heeft hij ernstige longfibrose ontwikkeld. Na maanden van revalidatie kan hij inmiddels met de rollator en een zuurstoftankje kleine stukjes lopen. Hij is vaak angstig en heeft hyperventilatieklachten.
Het langdurige ziekbed is een aanslag geweest op het lichaam en de psyche van de man. Na enig aarzelen vraag ik de zoon daarom of ze weleens hebben getwijfeld of de prijs die hun vader heeft betaald niet te hoog is geweest? Hij bevestigt: ‘Toen ik hem zag vechten in het revalidatiecentrum heb ik mij weleens afgevraagd of we er goed aan hebben gedaan. Maar mijn vader is, ondanks zijn kwetsbare gezondheid, blij dat hij er nog is. En wij ook!’
Ik ben ontzettend blij voor deze mensen en kan mij hun opluchting en dankbaarheid goed voorstellen. Toch realiseer ik mij ook dat het niet alleen de man is die een hoge prijs heeft betaald voor zijn langdurige ziekbed. De samenleving heeft dat ook. In zorgkosten die grof geschat boven een half miljoen zullen uitkomen, maar vooral in belasting van bed en zorgpersoneel. Hoeveel hartoperaties, niertransplantaties en kankeroperaties hadden in drie maanden niet uitgesteld hoeven worden als een ic-bed vrij was geweest? Misschien wel veertig. Dat is nadrukkelijk niet de schuld van de man, maar het resultaat van langdurige verschraling in de zorg. Bovenal is het een gevolg van het, ook twee jaar na het uitbreken van de pandemie, vermijden en uitstellen van de discussie over wat wij als samenleving overhebben voor de kleine groep ernstig zieke covidpatiënten.
Artsen halen alles uit de kast zolang er hoop is
Vorig jaar noemde het Gupta-rapport dat het aantal verloren levensjaren door uitgestelde zorg ruim tien keer zoveel is als het aantal gewonnen levensjaren door covidzorg. Bovendien, terwijl we voor de invoering van nieuwe medische technologie en medicijnen een officieuze grens hebben gesteld bij 80.000 euro per qaly (gewonnen levensjaar in goede gezondheid) gaan bij corona alle qaly’s out the window.
Uit het verhaal van de 71-jarige man blijkt dat artsen alles uit de kast halen zolang er hoop is. In de acute fase is dat logisch, maar net als bij chronische ziekten en kanker vereist een langdurig ziektetraject een beleid dat niet alleen proportioneel is voor de patiënt, maar ook voor de maatschappij als geheel. Artsen kunnen dergelijke afwegingen niet maken, dat moeten politici en beleidsmakers doen. Het probleem is: dat gebeurt nog altijd niet. Daardoor zijn het alsnog zorgverleners die ad hoc en met hun rug tegen de muur moeilijke behandelbeslissingen moeten nemen over wie, waar en wanneer behandeld kan worden. En daardoor gaan we het antwoord op de vraag of de prijs die de samenleving betaalt voor covidzorg te hoog is, nooit vinden.
Meer van Danka Stuijver
M. van Berkel
internist - intensivist (gepensioneerd), Giessenburg
Help! dacht ik bij het lezen van deze blog. Allemaal waar en invoelbaar. Maar als ik het op mijzelf betrek? Gepensioneerd, 69 jaar, maar vitaal, sportief, volop in het leven staand. Heeft de maatschappij geen geld voor mijn behandeling over, mocht ik... ernstig ziek worden?
Voor mijn pensionering was ik werkzaam als internist-intensivist. In die functie achtte ik IC-zorg gepast afhankelijk van vitaliteit, kwetsbaarheid en prognose van de patiënt. Leeftijd op zich speelde geen rol, al is deze natuurlijk nauw gecorreleerd met vitaliteit, kwetsbaarheid en prognose.
Verdringing van zorg voor anderen was goddank nooit een item tijdens mijn werkzame leven. En ook de kosten van een behandeling hadden niet veel gewicht in de afweging de behandeling wel of niet te starten.
In 1996 schreven Timmermans en Stiggelbout in het NTVG (Ned Tijdschr Geneeskd. 1996;140:2051-3):
Keuzen in de zorg kunnen gemaakt worden op basis van een afweging van de (medische) voor- en nadelen en de kosteneffectiviteit aan de hand van een maatstaf voor hetgeen aanvaardbare kosten zijn gegeven de resultaten.
Het hanteren van de QALY als criterium is niet zonder meer te rechtvaardigen. Een QALY betekent niet hetzelfde voor iedere levensfase en het gebruik ervan is ten nadele van ouderen.
Het is dus de vraag wat de maatschappij over heeft voor de kosten van medische behandeling. Het is niet de arts met een patient tegenover zich, die daarover zou moeten beslissen.
R.L. van Steenkiste
Bedrijfsarts, Stralingsarts
Pakkend stuk; ga hem delen.
W.J. Duits
Bedrijfsarts, Houten
Het is een hele scherpe analyse, maar wat is u uw oplossing? We hadden deze vitale 71 jarige man dan niet moeten behandelen? Geldt deze vraag ook niet voor andere behandelingen? Wat bepaalt nu de grens van behandelen? Geld?, als je geen geld hebt, da...n ook geen behandeling? Dan de diabeet die te zwaar is geworden, hij heeft zich niet aan zijn levensstijl kunnen houden. Hij is al jaren werkloos en is door een vermeende fraude in de schulden gekomen. Gaan we het deze man verwijten? Waar ligt de grens. Uw column doet mij denken aan de term “salon socialist”. We hebben onze maatschappelijke rol als artsen. Maar hoe ziet u die dan?
K.B. Klein Breteler
Huisarts, Nijmegen
Ik ben het er helemaal mee eens. En dan te bedenken dat er hiervoor al een draaiboek ligt. Code zwart. Nu bepalen ziekenhuizen dat de covid patient voor gaat en de anderen patiënten het nakijken hebben. Zonder af te wegen of dat eerlijk is. Goed ges...chreven stuk.
A.R.J. Sanders-van Lennep
Huisarts, Driebergen
Wat een rake column. Ik deel je mening dat velen moeite hebben met het maken van een openlijke afweging van het individueel belang tegenover het maatschappelijk belang.
Niet een keus voor de arts in de spreekkamer. Daar moet de patiënt kunnen rekene...n op een afweging in het individuele belang. Ook voor de politicus geen gelukkige keuze want het kost stemmen.
Maar wellicht zouden politiek en KNMG deze handschoen samen kunnen oppakken?
A.F. Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, oud bedrijfsarts, Rotterdam
Allereerst: petje af voor Danka Stuijver, die zich steeds meer ontwikkelt tot een smaakmakende opiniemaker. Top. Het is inderdaad een fraaie blog geworden, die aanzet tot denken. En daar worden blogs voor gemaakt. Dank daarvoor.
De stelling van S...tuijver dat 'artsen dergelijke besluiten niet kunnen maken, maar dat beleidsmakers en politici dat zouden moeten doen' vind ik net even tekort door de bocht.
Ook artsen moeten nadenken en zich rekenschap geven over kosten en baten, plussen en minnen van behandelingen. Hoe ingewikkeld ook. Naar mijn idee schuiven de dokters deze hete aardappel net iets te graag en te snel door naar de beleidsmakers. Om daarna moord en brand te schreeuwen als het niet uitkomt en/of niet mee eens zijn.
De vraag die Stuijver opwerpt - wat mag de ‘prijs’ van coronazorg zijn ? is eigenlijk onmogelijk te beantwoorden. Omdat in de kern te complex van aard is.
Want: vanuit welk perspectief bekijk je het ? Van de patiënt ? Zijn zoon ? De dokter ? Welke, want het zijn er zoveel. Het ziekenhuis, de zorgverzekeraar, de beleidsmakers, of de politiek dan ? Het publiek belang ?
Kortom|: ik kauw nog even door op dit 'taaie vraagstuk' , zoals dat in consultanttaal heet.
M.H. Berghuis
Huisarts/CMIO, Holten
Mooie scherpe column. En inderdaad niemand echt niemand gaat die beslissing nemen. Ook beleidsmakers en politici niet. Het zou van veel lef getuigen.
J.H. Mulder
ex-internist-oncoloog, Rotterdam
Complimenten. Zou graag zien dat de Intensivisten-vereniging de handschoen oppakt. Ik verwacht in Medisch Contact een inclusieve en dus ook een kwantitatieve sociaaleconomische verantwoording van deze beroepsgroep.
Vosters
arts maatschappij en gezondheid, niet praktiserend, Den Haag
Een mooi helder stukje over proportionaliteit van de Coronamaatregelen. Curatieve artsen zorgen voor individuele patiënten, maar de artseneed eist ook dat hij/zij zijn verantwoordelijkheid voor de samenleving kent. Zodra die samenleving lijdt onder d...e maatregelen zal hij/ of zij dat moeten signaleren. De overheid (politiek en beleidsmakers) kan, nee moet, dan gebruik maken van artsen Maatschappij en Gezondheid om alternatieve oplossingen te formuleren waarbij die maatschappelijke afweging kan worden meegenomen.