‘Wat ik geloof is waar’ - Ivan Wolffers

Ik herinner me dat ik voor het eerst op de autoradio een popsong van een jongensband hoorde en verbijsterd naar de tekst luisterde. ‘No matter what they tell us, no matter what they do, no matter what they teach us, what we believe is true.’ Sindsdien zet ik de radio bij het horen van de eerste klanken van het lied geërgerd uit. ‘Wat ik geloof is waar.’ Natuurlijk niet. Wat je gelooft is één ding, de waarheid is iets anders. Inmiddels besef ik dat geloven betekent dat je een systeem vertrouwt dat je ervaringen en informatie ordent en je een ‘waarheid’ verschaft die voor anderen niet hoeft te gelden. Ook artsen denken dat dat wat ze geloven DE waarheid is. Tussen geloofssysteem en waarheid bestaat echter een onhandige relatie. De wetenschappelijke geneeskunde is net als bijvoorbeeld religie een geloofssysteem. Koot en Bie zongen het al: ‘Onze god is de beste, onze god is kampioen.’

De grote crises waar we in onze tijd mee te maken hebben, draaien om tegenstellingen tussen geloofssystemen en daar hebben we in de geneeskunde ook mee te maken. In toenemende mate vindt er ook in de spreekkamer een ideeënstrijd plaats.

Zelf vraag ik me serieus af waarom – als verschillende onder­zoeken hebben laten zien dat er geen verband is tussen vaccinatie en autisme – er zoveel intelligente mensen van overtuigd zijn dat je toch beter je kinderen niet kunt laten inenten. Ik zie geen andere invalshoek die mij van mijn geloof kan doen vallen. Meer toegang tot informatie en zichtbare belangenverstrengeling zorgen echter voor steeds meer wantrouwen.

Laat ik eerlijk zijn. Toen ik in 1976 een column in de Volkskrant kreeg waarin ik dagelijks informatie verschafte over werking en bijwerkingen van geneesmiddelen, waren de reacties van mijn collega’s niet mals. Ze schreven me boze brieven om me te laten weten dat ik de autoriteit van de dokter en zo het vertrouwen in de geneeskunde ondermijnde. Ik had geen medelijden met ze, want ik wist/geloofde dat behandelingen beter werken als patiënten begrijpen wat er in hun lichaam gebeurt. Maar toch, misschien ben ik medeplichtig aan de vlucht naar andere oplossingen voor gezondheidsproblemen, van rawfood tot massaal gebruik van supplementen.

Artsen verschansen zich achter de overtuiging dat onze geneeskunde wetenschappelijk is en daarmee automatisch de waarheid. Meten is weten, maar we vergeten dat het uiteindelijk altijd neerkomt op mensen en meningen, interpretaties en aanbevelingen, hoe goed we die ook hebben proberen te vermommen in cijfertjes en afkortingen.

Dat mensen inmiddels ook aan de wetenschap zijn gaan twijfelen en alleen nog maar willen varen op wat ze geloven, daaraan hebben artsen zelf flink bijgedragen. Gesponsord onderzoek levert te vaak uitkomsten op die prettig voor de sponsor zijn. Er is fraude door de publicatiedruk. Bij reviews zijn de methoden om belangen buiten te sluiten niet waterdicht. Daarbij komen de idioot hoge prijzen van medicijnen en de angst er niet voor in aanmerking te komen. Ik begrijp wel dat de bereidwilligheid van heel veel mensen om artsen te geloven verdampt is. Erger: ze zijn niet meer in staat ze nog te geloven. En we doen te weinig dat vertrouwen terug te winnen.

Nee, sinds David Bowie en Johan Cruijff er niet meer zijn hebben ook de laatste autoriteten hun gezag verloren. Wie kunnen we nog geloven die de waarheid spreekt? Ik heb een troost. De omgang met mensen die iets anders geloven dan wijzelf begint met tolerantie en wordt gevolgd door communicatie. Daar geloof ik in.

Ivan Wolffers