Blogs & columns

Vliegje zonder vleugels

Plaats een reactie

Dromen van de eeuwige jeugd zijn zo oud als de mensheid. Ze vormen de rijke voedingsbodem voor veel onderzoek naar veroudering. Al zou je kunnen bedenken dat voor een paar miljard medereizigers op de planeet Aarde overleven in decente omstandigheden al een hele opgave blijkt. Naast dreigende grieppandemieën, bioterroristische aanvallen, neerstortende kometen, dolle koeien, vergiftigd voedsel en verhitte broeikasten vormt onze steeds toenemende levensverwachting dan ook een dankbaar onderwerp voor talkshows, congressen en Gezondheidsraadrapporten (‘Verouderen met ambitie’).



Over veroudering leer je van cynische biologen, niet uit de sprookjes van gerontologische Moeders de Gans. In biologie kun je je theorie testen op duizenden species. Als een species zich door seks voortplant, hoe bizar de levensloop ook is, veroudert ze. Sommige vliegen leven enige dagen, sommige bomen duizenden jaren. Maar ze worden oud en gaan dood. Bush en Van der Hoeven hebben gelijk: Intelligent Design heeft veroudering geschapen als straf voor seks. Na de seks was het gedaan met eeuwig leven. Na succesvolle voortplanting heeft het lichaam zijn taak volbracht: verse genen maken.



Het natuurlijke leven is kort en brutaal. Wat wij een natuurlijke doodsoorzaak noemen, is zo natuurlijk als de PET-scanner. In de natuur komen deze tegennatuurlijke doodsoorzaken niet voor. Oude dieren zijn lang voordien overleden: verhongerd, verongelukt, gedood door soortgenoten of opgegeten door roofdieren, parasieten of micro-organismen. Het uitzonderlijke biologische feit is niet de beperktheid van onze levensduur, maar de lengte. Halfapen leven langer dan diersoorten met vergelijkbare omvang en hersenen, apen leven langer dan halfapen, mensapen leven nog langer en de Homo sapiens leeft het langst. De verlengde overleving van de Homo sapiens is mede ontstaan om over de volgende generatie heen kleinkinderen te helpen overleven: kleinkinderen bezitten een kwart van onze genen. Maar er is geen reden denkbaar waarom dit wegwerplichaam nadien houdbaar zou blijven. Dergelijke hoge leeftijden kwamen nooit voor, hoe zou natuurlijke evolutie de levensduur verder hebben kunnen oprekken? Dat betekent dat velen van ons zijn gedoemd om voorbij hun vervaldatum te leven. Gedoemd, want aftakeling tot over de grens van het levensvatbare is geen pretje.



Levensduur kan artificieel worden verlengd. Bij grote honger krijgt het organisme het signaal dat het een slechte tijd is voor voortplanting. We moeten de periode van schaarste uitzingen: we gaan in de overlevingsmodus. Bovendien is inademen slecht voor de gezondheid. Zuurstof doet ons inwendig roesten. Minder eten betekent een lager metabolisme en minder roest. Eén van de methoden om langer te leven is dan ook met kennis van zaken uithongeren. Dat werkt tot en met makaken, het zal dus ook wel met mensen werken. Maar overlevingsstrategieën gaan altijd ten koste van voortplanting en zijn daarom evolutionair inferieur. Met deze makaken kun je niet kweken: ze zouden elkaar aanvallen. Gek van de honger vliegen ze elkaar naar de strot. Dat is een prachtig vooruitzicht voor de hongerende mens: eindelijk weer wat spanning op onze aardbol.


De dementiecijfers van de Rotterdam-studie in de huidige sterftetafel tonen dat twee op de vijf vrouwen en één op de vijf mannen overlijden na cognitief verval. Cognitief verval, want dementie is geen ziekte (buiten de redelijk zeldzame infectieuze, toxische of aangeboren oorzaken). Zoals bananenvliegjes op hoge leeftijd hun vleugels verliezen, verliezen mensen hun cognitieve vermogens. Na de nuttige natuurlijke levensloop treedt degeneratie ongestraft op. Genen houden het leven in stand door het door te geven als een estafettestokje van ouder naar kind, niet door nutteloze investeringen in het wegwerpmateriaal dat zijn taak heeft volbracht. Na de vervaldatum bestaan er dan ook evenveel vormen van dementie als er individuen zijn. There is no such thing as dementia, alleen aftakelende hersenen.

Angst voor de dood heeft de illusie van eeuwig leven geschapen, maar de biologische feiten springen in het oog. De levensverwachting van de Homo sapiens is uitzonderlijk hoog. De reden is mooi: kleinkinderen en grootouders vormen een heilig verbond. Maar dan trekken we ons terug. Oude, zieke vliegjes die op hun rug gaan liggen, wachtend op de dood. De onzinnige titels van rapporten en wetenschappelijke programma’s over veroudering vertonen een tenenkrullende dissonantie: aftakelen met ambitie, succesvol verval of gezond achteruitgaan. Verval, aftakeling en achteruitgang is de essentie van veroudering. Dergelijke programma’s kunnen een ernstige bedreiging vormen voor de volksgezondheid. Niet ouderdom, aftakeling en onvermijdelijke sterfte bedreigen ons. Veroudering vormt de kern van onze natuur van seksueel reproducerend wezen. Georganiseerde hypochondrie riskeert het gezonde leven te verbrodden. Het merg moet vandaag uit de botten van het leven worden gezogen, niet morgen. Morgen moeten we ons herinneren hoe mooi het was. Want dan is het de beurt aan onze kinderen.



Luc Bonneux



Klik hier voor het PDF-bestand van dit artikel

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.