Totaalvoetbal

In de jaren zeventig maakte eerst Ajax en later het Nederlands elftal furore met een nieuwe voetbaltactiek, door Johan Cruijff ‘totaalvoetbal’ genoemd. Coach Rinus Michels en superstar Johan Cruijff bezorgden Ajax drie Europacups en vervolgens het Nederlands elftal een finaleplaats bij de wereldkampioenschappen in 1974. De hele wereld sprak vol bewondering over het sprankelende spel van Oranje dat definitief een eind maakte aan het behoudende catenaccio van de Italianen, een eindeloos defensief, saai en uiteindelijk ineffectief systeem.

Het principe van totaalvoetbal is dat als een speler uit positie raakt, een andere speler op het veld naadloos zijn plek overneemt. Elke speler kan opeens in plaats van verdediger een middenvelder worden of als midvoor zomaar een verdedigende positie innemen. Met dit vloeiende systeem kan het team haar tactische opstelling in alle omstandigheden handhaven. Totaalvoetbal werkt het beste als voetballers comfortabel zijn in verschillende rollen op het veld. Goede basistechniek en flexibele intelligentie lijken voor de meeste spelers genoeg om in dit concept mee te draaien.

Nu onze ziekenhuizen belegerd worden door ernstig zieke patiënten met een SARS-CoV-2-infectie, is een razendsnelle en drastische reorganisatie van onze zorg noodzakelijk. Alle anesthesiologen, internisten en de aiossen van vrijwel alle specialismen zijn nodig om de beste zorg te leveren aan patiënten met een ernstige longontsteking en respiratoire insufficiëntie. En natuurlijk zijn er tegelijkertijd ook nog veel patiënten met andere acute aandoeningen die medische zorg behoeven – ook voor hen zijn goede artsen nodig.

Iedereen pakt zonder veel problemen een andere rol in het ziekenhuis

Zo kan het zijn dat plotseling tandartsen assisteren bij keizersnedes, neurofysiologen en audiologen uitermate adequaat consulten geriatrie doen en plastisch chirurgen en radiotherapeuten er niet voor terugdeinzen een zaaltje algemene interne te managen. En dermatologen herontdekken dat insuline helemaal niet griezelig of moeilijk is.

Het is fascinerend om te zien dat na aanvankelijke aarzeling en enige huiver of de skills wel voldoende zijn – en soms na een opfriscursus of wat intensieve bijscholing – vrijwel alle medische professionals zonder veel problemen een andere rol in het ziekenhuis oppakken. Nog interessanter is om te horen dat ze het eigenlijk wel erg leuk vinden. Met veel gezond medisch verstand en algemeen klinisch inzicht – en dankzij creatieve achterwachtsystemen – blijkt plotseling iedereen in staat de overgrote meerderheid van de patiënten van heel goede medische zorg te voorzien. Dat is ook wel een compliment voor onze medische basisopleiding, die kennelijk een stevig fundament – ongeacht hoe diep dat is weggezakt – heeft gelegd.

De waarheid gebiedt te zeggen dat totaalvoetbal geen uitvinding was van Cruijff of Michels. Al in de jaren dertig speelde het Oostenrijkse nationale team volgens deze tactiek en behaalde grote successen, wat hun de naam Wunderteam opleverde. De corona-epidemie maakt van onze ziekenhuizen inderdaad wonderteams met multigetalenteerde en gepassioneerde professionals, die veel meer blijken te kunnen dan alleen wat ze dagelijks laten zien. Met al onze fantastische specialistische kennis maar tegelijkertijd het vermogen een generalistische rol te vervullen, kunnen we allemaal een beetje Johan Cruijff zijn.