Blogs & columns
Esther van Fenema
Esther van Fenema
2 minuten leestijd
Column

Toen, nu en straks

1 reactie

In A Christmas Carol van Charles Dickens wordt Ebenezer Scrooge bezocht door drie geesten die hem een belangrijke les leren en symbool staan voor Kerst in verleden, heden en toekomst. Tijdens mijn carrière in de geneeskunst ben ik ook bezocht door drie ‘geesten’, die mij toonden hoe de perceptie van ons vak door de tijdgeest wordt bepaald.

De eerste keer was tijdens mijn agnio-schap chirurgie, toen ik op de Eerste Hulp van het Albert Schweitzer ziekenhuis in Zwijndrecht werkte. Een strenggelovige oude man die leed aan suikerziekte kwam met een luciferdoosje aanzetten waarin zijn kleine teen zat.

Hij weigerde al jaren medicatie vanwege zijn geloof en vertegenwoordigde de oude geneeskunst, waarin de mens en zijn geloof op de proef worden gesteld door hogere machten die ziekte en onheil op ons afsturen. De dokter kan hoogstens verzachten door in te grijpen maar God is degene die uiteindelijk wikt en beschikt. Of zoals het in het Bijbelboek Prediker staat: ‘Er is een tijd om te doden en een tijd om te genezen’.

Hij werd gestimuleerd om de regisseur van zijn eigen toekomst te zijn

De tweede tijdgeest zie ik dagelijks als ik het ziekenhuis in- en uitloop. Het is een man van middelbare leeftijd die in een rolstoel zit te roken. Hij lijdt aan overgewicht, heeft een zuurstofslangetje in zijn neus en zijn been is geamputeerd vanwege slecht controleerbare diabetes. Hij heeft een ronduit suïcidale leefstijl, maar niemand durft hem hiertegen te beschermen uit angst zijn ‘vrijheid’ in te perken en omdat de prikkel tot behandelen zo sterk is. Het lot van deze hedendaagse patiënt ligt volledig in handen van de dokter, die wel symptomen bestrijdt maar oorzaak en gevolg gemakshalve links laat liggen. Het medische model van nu is vooral een businessmodel geworden waarbij ‘winstmarges zoveel mogelijk worden opgeschaald’ en zorgmanagers aan ‘productplanning doen en sturen op prestatie-indicatoren’.

‘Maar we hebben tegenwoordig toch protocollen om de kwaliteit te waarborgen?’ probeer ik wanhopig. De tijdgeest schudt verdrietig zijn hoofd: de basis van geneeskunst is naastenliefde en vertrouwen. Het commercieel en geprotocolleerd sturen van deze kernwaarden maakt de zorg tot een verschraalde hamburgerketen waar marktwerking en wantrouwen de kosten schaamteloos opdrijven en kwetsbare mensen uiteindelijk ten onder gaan aan verwaarlozing.

Ik voelde me somber en besefte dat ik reikhalzend uitkeek naar de tijdgeest van de toekomst. Tot mijn vreugde is hijgeen patiënt of cliënt meer, maar een mens die geleerd heeft verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leven. Trend­watchers voorspellen dat zelf­management, de-professionaliseren en de-institutionaliseren de zorg zullen kenmerken in de toekomst. Van kwaalgericht denken naar optimaliseren van functioneren. Ik haalde opgelucht adem en zag de derde tijdgeest opeens helder voor me. Toen hij jong was bleek ook hij te lijden aan diabetes type 2, maar hij werd juist gestimuleerd om de regisseur van zijn eigen toekomst te zijn door gerichte leefstijlinterventies en door het besef dat hij verantwoordelijk is voor het welzijn van zijn leefgemeenschap. Zorg en marktwerking zijn ontmanteld en met Kerst stoten de oude mensen elkaar lachend aan: ‘kun je je voorstellen dat de dokter vroeger verantwoordelijk was voor jóúw gezondheid?’

eindejaarsspecial Tijd
  • Esther van Fenema

    Esther van Fenema is psychiater met een eigen praktijk. Ze is gepromoveerd op de toepassing van richtlijnen in de ggz. Verder werkt ze bij de crisisdienst, is ze auteur, professioneel violiste en opiniemaker voor onder andere Trouw en de EO.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Mooi geschreven... Nu maar hopen dat de 3e tijdsgeest niet onbehandeld rondloopt met een relatief benigne psychose doordat de wachtlijst in de GGZ zo lang is. Maar wat zou het mooi zijn als dit niet het geval blijkt te zijn...

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.