Toen, nu en straks

Hij weigerde al jaren medicatie vanwege zijn geloof en vertegenwoordigde de oude geneeskunst, waarin de mens en zijn geloof op de proef worden gesteld door hogere machten die ziekte en onheil op ons afsturen. De dokter kan hoogstens verzachten door in te grijpen maar God is degene die uiteindelijk wikt en beschikt. Of zoals het in het Bijbelboek Prediker staat: ‘Er is een tijd om te doden en een tijd om te genezen’.

Hij werd gestimuleerd om de regisseur van zijn eigen toekomst te zijn

De tweede tijdgeest zie ik dagelijks als ik het ziekenhuis in- en uitloop. Het is een man van middelbare leeftijd die in een rolstoel zit te roken. Hij lijdt aan overgewicht, heeft een zuurstofslangetje in zijn neus en zijn been is geamputeerd vanwege slecht controleerbare diabetes. Hij heeft een ronduit suïcidale leefstijl, maar niemand durft hem hiertegen te beschermen uit angst zijn ‘vrijheid’ in te perken en omdat de prikkel tot behandelen zo sterk is. Het lot van deze hedendaagse patiënt ligt volledig in handen van de dokter, die wel symptomen bestrijdt maar oorzaak en gevolg gemakshalve links laat liggen. Het medische model van nu is vooral een businessmodel geworden waarbij ‘winstmarges zoveel mogelijk worden opgeschaald’ en zorgmanagers aan ‘productplanning doen en sturen op prestatie-indicatoren’.

‘Maar we hebben tegenwoordig toch protocollen om de kwaliteit te waarborgen?’ probeer ik wanhopig. De tijdgeest schudt verdrietig zijn hoofd: de basis van geneeskunst is naastenliefde en vertrouwen. Het commercieel en geprotocolleerd sturen van deze kernwaarden maakt de zorg tot een verschraalde hamburgerketen waar marktwerking en wantrouwen de kosten schaamteloos opdrijven en kwetsbare mensen uiteindelijk ten onder gaan aan verwaarlozing.

Ik voelde me somber en besefte dat ik reikhalzend uitkeek naar de tijdgeest van de toekomst. Tot mijn vreugde is hijgeen patiënt of cliënt meer, maar een mens die geleerd heeft verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leven. Trend­watchers voorspellen dat zelf­management, de-professionaliseren en de-institutionaliseren de zorg zullen kenmerken in de toekomst. Van kwaalgericht denken naar optimaliseren van functioneren. Ik haalde opgelucht adem en zag de derde tijdgeest opeens helder voor me. Toen hij jong was bleek ook hij te lijden aan diabetes type 2, maar hij werd juist gestimuleerd om de regisseur van zijn eigen toekomst te zijn door gerichte leefstijlinterventies en door het besef dat hij verantwoordelijk is voor het welzijn van zijn leefgemeenschap. Zorg en marktwerking zijn ontmanteld en met Kerst stoten de oude mensen elkaar lachend aan: ‘kun je je voorstellen dat de dokter vroeger verantwoordelijk was voor jóúw gezondheid?’