Samen-leven

Het onlangs verschenen WRR-rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ windt er geen doekjes om: als we zo doorgaan dan zijn kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg niet meer houdbaar. Het is niet verbazingwekkend dat de zorg wankelt, want Nederlandse individuen hebben nou eenmaal veel rechten en weinig plichten.

Desondanks zijn we nog steeds onderdeel van de ‘groep’ en worden we geconfronteerd met het feit dat we afhankelijk zijn van elkaar. Het spanningsveld tussen individu en groepslid is in de afgelopen decennia steeds groter geworden en veroorzaakt nu een conflict zoals merkbaar rond corona én als het gaat om de zorg van de toekomst.

Als je een verband legt tussen iemands ongezonde leefstijl en de maatschappelijke kosten van welvaartsziekten, dan kun je rekenen op hoon omdat je mensen van hun individuele ‘vrijheid’ berooft. Ik probeerde dit verband ooit wel te leggen in een TEDx-lezing en werd nota bene voor fascist uitgemaakt.

Daarnaast zijn de (financiële) gevolgen van ons gedrag nauwelijks meer voelbaar omdat we onderdeel zijn van systemen die eindeloos complex zijn. Als je een beroerde leefstijl hebt en veel medische kosten maakt, dan merk je daar niet eens wat van, want het zijn onbekenden die de facto jouw ziekenhuisrekeningen betalen. 

Toen kwam corona en werden we geconfronteerd met het feit dat we dus wel degelijk een groep zijn: ‘samen tegen corona’ als overheidsleus. Landsgrenzen die open of dicht konden en ons gedrag dat kwetsbare groepsleden ernstig kon benadelen met soms zelfs de dood tot gevolg. 

Er werd opeens solidariteit van ons gevraagd. Daar is gemeenschapszin voor nodig; beseffen dat je naast je eigenbelang ook het belang van de ander dient, dat je onderdeel bent van een groep die we ‘samen-leving’ noemen.

Eerst de vloer versterken, dan pas kun je het plafond verhogen

Sinds corona worstelen we hiermee en houden we elkaar opeens wel verantwoordelijk voor besmettingsrisico’s. Je komt de horeca niet meer in zonder QR-code en als je nu nog de intensive care belast omdat je vaccinatie weigerde dan voelt het haast verwijtbaar. 

Juist nu verschijnt het WRR-rapport met als kernboodschap voor de groep dat de zorg financieel, personeel en in maatschappelijk opzicht ernstig onder druk staat. Door vergrijzing, de opkomst van nieuwe zorgtechnologie en de toename van het aantal chronische zieken neemt de vraag naar zorg de komende decennia verder toe, evenals de kosten voor die zorg, terwijl het aanbod aan zorgpersoneel terugloopt.

Maar het meest zorgwekkende is de conclusie dat onze solidariteit onder druk staat omdat het maatschappelijk draagvlak om voor elkaar te betalen steeds verder afneemt. Ook ik vind het lastig om te betalen voor vermijdbare aandoeningen, omdat bijvoorbeeld de fastfoodindustrie alle ruimte krijgt om ons te vervuilen.

Toch is er hoop, omdat het rapport oplossingen schetst die solidair zijn: kiezen voor kwaliteit voor zoveel mensen. Versterk sectoren zoals jeugd- en ouderenzorg, ggz en GGD in plaats van de focus op prestigieuze interventies op het einde van de keten die makkelijk scoren op narcistische lijstjes.

Daarnaast aandacht voor zaken die onder druk staan, vooral aan de onderkant van de samenleving: lucht, voeding, onderwijs en besteedbaar inkomen.

Echt samen-leven begint met het versterken van de vloer, pas dan kun je het plafond verhogen!