Ooit
Men schrok er niet voor terug om via een gat in het myocard met een vinger blind omhoog te tasten
6 reactiesIn 1893 schreef Theodor Billroth: ‘Een chirurg die aan het hart wil opereren, zal het respect van zijn collega’s verspelen.’ Want het kon tot niets anders leiden dan de dood van de patiënt.
Billroths naam is voor nieuwe generaties artsen alleen bekend vanwege een type ingreep waarover de mysterieuze vraag bestaat waarom ze het zo lang bleven doen, maar dat terzijde. Hoewel, nog wat verder terzijde: de Grote Operateur dementeerde, zodat hij tijdens de Billroth I of II niet altijd de juiste darmlissen op elkaar aansloot. Niemand durfde dat tijdens de operatie te zeggen en om het Grote Ego te sparen sleepten zijn assistenten patiënten ’s nachts stiekem terug naar de ok om de juiste doorgankelijkheid alsnog te creëren. Medisch-historische roddel, en waarschijnlijk niet erg betrouwbaar, maar er zit een kern in die verontrust.
Mij gaat het niet zozeer om patiënten die het slachtoffer zijn van een narcistische arts, maar om patiënten die geslachtofferd worden op het Altaar van Ooit. Mevrouw A krijgt nu een beroerd ziekbed opdat meneer B tachtig jaar later wat langer kan doorgaan met leven.
Met name in de door Billroth als letaal aangemerkte hartchirurgie werd aanvankelijk uitermate riskant geopereerd. Men schrok er niet voor terug om via een gat in het myocard met een vinger blind omhoog te tasten naar een stenoserende klep en die open te breken. Ja, ik schrijf het maar op zoals het is geboekstaafd. Maar het klamme zweet breekt je uit bij de gedachte alleen al. Zeker waar het de geschiedenis van hartchirurgie betreft is de uitdrukking ‘over lijken gaan’ niet alleen een metafoor.
Ook het ontwikkelen van heupprotheses ging niet over rozen. John Charnley (1911-1982) worstelde jaren voordat hij de juiste materialen had voor kop en kom. Maar hij was wel het tegendeel van een narcist. Charnley had aanvankelijk veel tegenslag met het materiaal dat hij gebruikte voor de cup: After surgery, then came the dreadful weeks . . . PTFE proved unsuitable, not so much by its low resistance to wear, as by the adverse tissue reaction caused by wear debris. Colleagues reported that every time Charnley did a PTFE revision it was ‘like observing a monk pouring ashes over his own head’.
Op het punt van ‘nu schaden opdat we straks kunnen genezen’ bevindt de oncologie zich al vele tientallen jaren in een glazen huis. Dat werd nog eens daverend bevestigd in de DWDD-uitzending van 12 april waarin Vijf Vooraanstaande Onderzoekers luidkeels verkondigden hoe ernstig de kankerdreiging nu is. Dat zou ik niet zo hard roepen, want de vele jaren van schaden leidden kennelijk nog altijd niet tot genezen.
Wat mij dwarszit is de moeilijkheid of onmogelijkheid om in te schatten in hoeverre we nu terecht mensen beschadigen. Achteraffend zeggen we dat het bij heup en hart goed is afgelopen. Maar bij oncologie?
Deze column in tijdschriftopmaak (PDF)
J.A. Halm
chirurg, Rotterdam
[vervolg]...Keizer zou als specialist ouderengeneeskunde beter moeten weten en hij bewijst demente patiënten en hun familie voorwaar geen dienst met zijn ongenuanceerde toon over “hun” ziekte. We kunnen Keizer geruststellen; de chirurgen van tegenwo...ordig zijn meer dan ooit bezig met het effect van vorderende leeftijd op chirurgische prestaties; de “narcisten” van nu leren van het verleden! (5)
Zoals u kunt opmaken uit ons betoog zijn wij teleurgesteld in Keizer . Deze column voldoet in onze beleving niet aan de anders zo hoge standaard van uw tijdschrift. Enige artistieke vrijheid is uiteraard geoorloofd maar Keizer spant de kroon. En of er daadwerkelijk geen vooruitgang is in de oncologie laten wij in het midden, wij hebben er namelijk geen verstand van...
Dr. J.A. Halm, traumachirurg
Dr. C.H. van der Vlies, traumachirurg
Bert Keizer
columnist, specialist ouderengeneeskunde, Purmerend
Geachte collega's Halm en van der Vlies,
Dank voor uw corrigerende reactie op mijn column over 'Het Altaar van Ooit'.
U schrijft: 'De column is tendentieus, respectloos, bevat feitelijke onjuistheden en de vergelijking met wetenschappelijke voorui...tgang gaat mank.'
U hebt volkomen gelijk als het gaat om Billroth van wie ik beweerde dat hij 'umnachtet' doorging met opereren.
Het was onjuist van mij, (maar 'ongepast' is denk ik het betere woord), om Billroth op deze wijze in mijn betoog te betrekken.
Daarvoor mijn welgemeende verontschuldiging, ook aan collega's Kooistra en Burgers die mij op hetzelfde niet onbelangrijke punt corrigeerden.
Dat ik tendentieus schrijf geef ik niet alleen toe, het is mijn uitdrukkelijke bedoeling.
Nu zou ik mijzelf ook nog graag vrijpleiten van respectloosheid en een falend inzicht waar het de vorderingen in de oncologie betreft, maar voor vandaag lijkt het me verstandig om vooral die Billroth-blunder te erkennen en verder maar even mijn mond te houden.
J.A. Halm
chirug, Rotterdam
Met belangstelling lazen wij de column “Ooit” van de hand van collega Keizer. Enerzijds vanwege de referentie aan een van de belangrijkste chirurgen uit de 19de eeuw; Theodor Billroth (1) anderzijds, omdat wij als chirurgen graag kritisch zijn zo...als deze column ook beoogd te doen.
Wat schetst onze verbazing. De column is tendentieus, respectloos, bevat feitelijke onjuistheden en de vergelijking met wetenschappelijke vooruitgang gaat mank.
Theodor Billroth wordt door Keizer afgeschilderd als een narcist die ingrepen uitvoerde die onnodig waren. Waar Keizer deze kennis vandaan haalt is ons een raadsel. Billroth stond juist bekend als menselijk en musicaal (2). Keizer gaat verder met de bewering dat Billroth als demente operateur nog steeds operaties verrichte en dat complicaties volgden. Voor zover wij hebben weten te achterhalen is Billroth nooit dement geworden, maar op 6 februari 1894 overleden aan de gevolgen van hartfalen (3).
Keizer doet de mens Billroth posthuum onrecht aan en als hij zijn huiswerk had gedaan of iets van chirurgische geschiedenis had geweten dan was hij vanzelfsprekend bij Ferdinand Sauerbruch (1875-1951) uitgekomen. Professor Sauerbruch leed aan dementie. Deze ziekte, Keizer zou dit moeten weten, kan ook veranderingen in persoonlijkheid en intellect teweeg brengen en dat zonder aanziens des persoons. Sauerbruch werd in 1949 ontslagen vanwege complicaties bij zijn patiënten (4). Dat een demente (dus zieke) Sauerbruch voor complicaties verantwoordelijk gehouden wordt welke het gevolg zijn van “geistige Umnachtung” lijkt ons even ongepast als Billroth betichten van narcisme en dementie. [...zie hierna voor het vervolg]
Gerard Burgers
gepensioneerd longarts, Schalkhaar
Het verhaal van de gevierde chirurg die dementeert en blundert aan de operatietafel berust op waarheid.
In zijn column wijst Bert Keizer beschuldigend naar de grondlegger van de buikchirurgie, Billroth (MC, 9 juni 2016). Maar dat is onjuist. Theodo...r Billroth (1829-1894) is tot aan zijn dood altijd helder van geest en vast van hand gebleven.
Het gaat in werkelijkheid om een andere Duitse beroemdheid, Ferdinand Sauerbruch (1875-1951), pionier in de thoraxchirurgie. Hem wachtte een pijnlijk en gedwongen ontslag uit zijn functies wegens chirurgische wanprestatie door dementie.
De ene chirurg is de andere niet...
J.A. Borgstein
arts
het probleem ligt dus niet aan de grote ego's maar aan alle kleien egotjes die er achteraan lopen zonder te protesteren als ze zien dat het niet altijd klopt
de anatomie was zogenaamd 13 eeuwen 'gestagneerd' door Galenus...maar de goede man was al la...ng dood - hoe had ie dat kunnen beweegstellen? sterker nog, hij schreef het volgende:
You who are reading these writings must not pass judgement on the whole truth of it unless you have first observed for yourself the things that I have described.
Galen, On the usefulness of parts. Book 14, II, 297. New York: Cornell University Press, 1968.
B.H. Kooistra
specialist ouderengeneeskunde, ALMERE Nederland
Erg leuk gevonden, dat Bilrroth I en II niet meer uit elkaar wist te houden. maar Keizer, al dan niet bewust, naait ons ook een oor aan: hij plakt de wederwaardigheden van Ferdinand Sauerbruch op de verkeerde chirurg. Men leze: Die Entlassung, door J...urgen Thorwald, nog makkelijk tweedehands verkrijgbaar op het web. Over de teloorgang van FS die niet kon stoppen en die men niet wilde stoppen. Ik las het 30 jaar geleden als student met rooie oortjes. Wellicht is er intussen een hele generatie die het niet kent. Hoe absurd en grotesk ook (dat gebeurt tegenwoordig niet meer), het blijft aardig je af te vragen wat er dan nu nog gebeurt dat over dertig jaar absurd wordt gevonden.