Ontgoochel de zorg

Terwijl nog steeds wordt gesteggeld over de vorig jaar geïmplementeerde Wet toetreding zorgaanbieders, huisartsen hink-stap-springend in de race zijn voor het budget voor spreekuurverruiming en op verschillende huisartsenposten wordt gestoeid met de roosteringsvereisten voor het verkrijgen van de nieuwe ANW-­tarieven, krijgt de huisartsenzorg er nóg een niet-patiëntgebonden taak bij: een nieuwe belastingverplichting.

Deze zogenaamde renseigneringsverplichting houdt voor praktijkhoudend huis­artsen in dat zij alle burgerservicenummers en geboortedata van hun (voor hun werkzaamheden van btw vrijgestelde) waar­nemend huisartsen en waarnemend doktersassistentes moeten doorgeven aan de belastingdienst. Privacygevoelige informatie die de zzp’ers op hun beurt niet/wel verplicht zijn te geven. Dat is volstrekt onduidelijk. De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) noemt de verplichting een disproportionele administratieve last die ten koste gaat van tijd voor de patiënt en geen enkele meerwaarde heeft voor de patiëntenzorg. De beroepsvereniging heeft gestreden voor een uitzonderingsregel, maar staatssecretaris Van Rij van financiën heeft, mede namens minister Helder, laten weten dat huisartsen gewoon moeten voldoen aan deze verplichting en rekening moeten houden met administratieve lasten­verzwaring.

Het is om moedeloos van te worden. ‘Ontregel de zorg’ was het plan, ‘Ont­­goochel de zorg’ is de praktijk. De menselijk maat valt steeds verder ten prooi aan het groeiend aantal papieren tijgers. Hoe komt dat toch?

Waar we behoefte aan hebben zijn papierentijgerkillers

De papierentijgerfokkerij ontstond in de jaren negentig. Met de opkomst van de marktwerking vond er in de publieke sectoren een ontwikkeling plaats die ook wel New Public Management wordt genoemd. Deze stroming gaat ervan uit dat het meer bedrijfsmatig werken van publieke, met collectieve middelen bekostigde, sectoren de prestaties doet verbeteren. Daarmee is de nadruk komen te liggen op concurrentie, doelmatigheid, efficiëntie, en het meten en verantwoorden van prestaties. Ook in de gezondheidszorg. Fastforward naar de 21ste eeuw en we zien een doorslaande neiging tot het kwalificeren, labelen, controleren en keurmerken van zorg, door een toenemend aantal instanties. Het resultaat is verlies van tijd voor de patiënt, verkwisting van zorggeld en ontgoochelde zorgverleners. Dit alles wordt prachtig geïllustreerd in het praktijkperikel over een huisarts die een associatie begon met een jonge collega en zich daarvoor een weg moest banen door een oerwoud van regels en wantrouwen.

‘Laten we iets minder toegeven aan onze controleneiging in deze tijden van grote financiële uitdagingen’, schreef Douwe Biesma, bestuursvoorzitter van het LUMC. Daar ben ik het mee eens, maar hoe? Verminderen van de regeldruk blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Bovendien: het verzinnen en controleren van wetten en regels kost geld, maar pogingen tot afschaffen ervan doen dat ook.

Onlangs pompte minister Helder daarom nog eens 1,8 miljoen extra in het programma ‘(Ont)regel de zorg’, dat financiële ondersteuning biedt aan zorgorganisaties om de interne regeldruk te verlagen. Dit terwijl ondertussen de externe regeldruk, met nu weer een belastingverplichting, alleen maar toeneemt. Iedere zorgmedeweker mag van VWS een gratis driedaagse training en e-learning volgen tot ‘zorg­ontregelaar’. Serieus? Hebben we dat nu nodig? Nee, waar we behoefte aan hebben zijn papierentijgerkillers. Omdenkers in de bovenste bestuurs- en beleidslagen die met een gevoel van urgentie accepteren dat niet alles maakbaar en controleerbaar is. Die durven op te komen voor en te vertrouwen op hen die met hun poten in de klei staan, en die het liefst ook weten hoe het voelt om steeds verder in die klei weg te zakken.