Niets geleerd
2 reactiesVlaanderen herdacht op 31 juli 2017 de Slag om Passendale, die een eeuw geleden rond Ieper begon. De slag was een mars der dwazen. De zware regens herschiepen de kapotgeschoten polders in zompige modder.
De Duitsers, in zwaar verstevigde betonnen bunkers, werden niet vermorzeld door de miljoenen granaten die op hen regenden. Hun machinegeweren maaiden door de aanvallende soldaten als zeisen doorheen graan. Er vielen een klein half miljoen slachtoffers, van hen 170 duizend doden, dit voor 8 kilometer terreinwinst. De doden die later vielen omdat de nieuwe frontlijn onverdedigbaar was, zijn daar niet bij geteld. In april 1918 werd het veroverde gebied zonder slag of stoot weer opgegeven. De hoofdverantwoordelijke voor dit immense bloedbad, Douglas Haig, werd in 1919 in de adelstand verheven. Samen met de Franse Maarschalk Foch, begraven in de Dôme des Invalides, hoort hij tot de grootste oorlogsmisdadigers van de twintigste eeuw. Haig en Foch waren gestoorde slachters die de eigen soldaten bij honderdduizenden lieten afmaken.
De BBC gooide alles in de strijd voor een memorabele vertoning tijdens de herdenking te Ieper. Honderd jaar na de feiten hebben de Britten niets geleerd. Ze verdrinken in heroïsche zelfverheerlijking. De BBC vergat de 50 duizend gedode Duitsers te Passendale, ook eenvoudige mensen vermorzeld in zinloos bloedvergieten. Anders dan het nazisme, was er geen duister kwaad. In de Eerste Wereldoorlog stierven 9,5 miljoen jonge mannen in een oorlog waarvan niemand wist waarom hij was begonnen. Het emblematische gedicht In Flanders Fields the poppies blow is een oproep tot de zegevierende strijd tegen de vijand. Waarom en wat die vijand dan wel heeft gedaan, dat staat er niet. Daartegen schreeuwt Wilfred Owen het uit in zijn Dulce et decorum est. In hortende verzen beschrijft hij de gruwel van mosterdgas. De laatste regels razen. ‘My friend, you would not tell with such highzest/ To children ardent for some desperate glory,/ The old Lie: Dulce et decorum est/ Pro patria mori.’ Deze briljantste van de oorlogsdichters sneuvelde een zinloze dood in een overbodige aanval, een luttele week voor de wapenstilstand. Met hem verdwenen alle gedichten die hij had kunnen schrijven.
De Britten verdrinken in heroïsche zelfverheerlijking
Op Tyne Cot, de Engelse militaire begraafplaats in Passendale, liggen 12 duizend graven. Op de muren staan de namen van 35 duizend vermiste soldaten. De graven staan rij aan rij in peloton. Hier liggen de zegevierende Britse helden, roemvol gesneuveld. Te Vladslo liggen de Duitsers, 26 duizend. Op een groot gazon in een bos liggen talloos veel stenen met op iedere steen talloos veel namen. Her en der staan wat kruisjes. Vooraan staan de granieten beelden van twee treurende ouders, gemaakt door Käthe Kollwitz. Haar 18-jarige zoon Peter ligt daar, vlak voor hen. De knielende vader staart naar het graf van zijn zoon, zijn kaken toegeklemd. Een Pruisische man weent niet. De moeder, Käthe, is verpletterd, voorovergebogen, haar armen voor de borst gekruist, het kind wiegend dat er niet meer is. Er is geen spoor van trots over de gevallen held of dank voor het gebrachte offer. Er is enkel verdriet, rouw, zelfverwijt dat ze te weinig hebben gedaan om hun toen 17-jarige zoon tegen te houden. Op Vladslo liggen geen helden. Hier valt geen roem te rapen. Hier is alleen de stilte van onvatbaar groot verlies.
pdf
luc Bonneux
arts-epidemioloog, Boechout
Als veel andere Vlamingen ben ik gefascineerd door de Eerste Wereldoorlog - Belgie was de vierde industrie in 1914, in 1918 was de industrie leeggeroofd en waren er een 700.000 jonge mannen gesneuveld rond het stadje Ieper. Ik heb tientallen boeken g...elezen over deze oorlog: de bekendere non-fictie, de grote oorlogsromans, de oorlogsdichters. De reisgids waar mevrouw Broeker naar verwijst was daar niet bij. Ik hoop toch dat het Duitse soldatenkerkhof van Vladslo, waar mijn tekst naar verwijst, er in voorkomt. De Pruisische man is onderdeel van een beeldhouwwerk van Käthe Kolwitz, later weggestuurd uit de Academie door de nazi's als "ontaarde kunstenaar". Vladslo is alles wat de nazi's niet snapten: verdriet, rouw, gemis, zelfverwijt.
Over de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog wordt veel gespeculeerd - de leidende hypothese is dat het een mars der dwazen was, gestuurd door lichtzinnigheid en nationalistisch opbod. Het is een bijna onverdraaglijk idee. Over een van de hoofdoorzaken van de Tweede Wereldoorlog is iedereen het daarentegen eens: de Eerste WO werd voortgezet. Een hatelijke geallieerde politiek, die Duitsland in diepe ellende duwde, veroorzaakte daar een breed gedragen revanchisme en nationalisme, een ideale voedingsbodem voor antisemitische complottheorieën. Deze analyse zette de Verenigde Staten ertoe aan om zwaar in te zetten op de heropbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog.
Ik heb niets tegen het herdenken van de Britse slachtoffers op onze bodem. Maar hoeveel beter zou het zijn alle slachtoffers, ongeacht hun nationaliteit, te gedenken van wat begon als een nationalistische mars der dwazen. De Britten denken nog steeds dat ze hebben gewonnen, terwijl Europa en het Britse Empire nagenoeg zelfmoord hebben gepleegd. Neen, ze hebben het nog steeds niet geleerd.
J.A. Fogteloo-Broeker
tandarts i.r., Wageningen
Ik ben verbaasd over de column van Luc Bonneux (MC 33-34/2017: 13). Een arts met een politieke mening over een complex historisch onderwerp hoort niet in Medisch Contact.
Zijn betoog getuigt bovendien van een gebrek aan inzicht in de gebeurtenisse...n tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Dat generaals aan beide kanten jonge jongens als kanonnenvlees hebben ingezet, is evident. Maar voorts constateert hij dat de Britten 100 jaar na de feiten niks hebben geleerd – getuige de manier waarop zij volgens hem de slag om Passendale onlangs hebben herdacht. Eerbied tonen aan de Britse soldaten die zijn gesneuveld, is wel degelijk op zijn plaats, en totaal iets anders dan, wat Bonneux noemt: ‘verdrinken in heroïsche zelfverheerlijking’ en de BBC die ‘de 50 duizend gedode Duitsers vergat.’
Bonneux zet daar tegenover hoe Duitsers gepast weten om te gaan met hun gesneuvelden ‘Her en der staan wat kruisjes. Een Pruisische man weent nooit. Er is geen spoor van trots, enkel zelfverwijt….’. Hier valt wél wat op af te dingen: Hitler kon na de machtsovername zijn gang gaan en stortte de wereld opnieuw in een oorlog. Zij hadden in het interbellum niks geleerd van de gruwelijke strijd die was voortgekomen uit een virulent Duits/Habsburgs nationalisme en militarisme,.
Voor meer kennis over wat er zich afspeelde op de slagvelden adviseur ik de reisgids Velden van weleer van Chrisje en Kees Brants te lezen. Ze geven een goed, genuanceerd inzicht van wat er toen precies is gebeurd en hoe de machtsverhoudingen lagen.