Meer dan een generatiedingetje
8 reactiesOnlangs wist huisarts en onderzoeker Pieter Barnhoorn een flinke groep jonge (huis)artsen op de kast te jagen. In een interview voor het Leids Universitair Weekblad, ter ere van zijn promotie, noemde hij dat de jongere generatie huisartsen te weinig leeft voor hun werk, dat ze het vak te veel zien als baan in plaats van als roeping en dat ze bovendien te veel bezig zijn met de werk-privébalans. ‘Mensen in balans zijn zeldzaam oninteressant’, zo zei hij.
Het interview leidde tot een stevige discussie op sociale media. Eerder schreef ik in de Volkskrant dat ik denk dat de tijd dat het werk van arts een roeping was – waarmee ook een zekere grenzeloosheid werd gelegitimeerd – achter ons ligt. Net als de tijd dat je identiteit hoofdzakelijk werd gevormd door je werk. Betekent dat dan ook dat de jongere generaties dokters minder bevlogen zijn? Nee, het betekent dat ‘werk’ een andere plek inneemt in hun leven.
Uit onderzoek blijkt dat Generatie Y (dertigers) en Z (twintigers) graag betekenisvol werk doen. Dan zit je in de zorg goed. Maar wat net zo belangrijk is, is het gevoel gezien en gehoord te worden en de mogelijkheid tot ontplooiing. En daar wringt de schoen. Steeds meer zorgverleners geven aan zich een klein onbetekenend radertje te voelen in een log, bureaucratisch, wantrouwend en conservatief systeem. Dat demotiveert en frustreert niet alleen, het schuurt met de ideeën en idealen van de jongere generaties.
De toename van zzp’ers in de huisartsenzorg kan worden opgevat als een moderne vorm van staken
De toename van zzp’ers in de huisartsenzorg kan worden opgevat als een moderne vorm van staken; wel blijven werken in de zorg, maar zonder je volledig over te geven aan ‘het systeem’. Met eigen regie en meer vrijheid. Is het zzp-schap zaligmakend? Nee, een groep waarnemers geeft toe na een aantal jaren een gevoel van richting en toewijding te missen. Ze ervaren bovendien een innerlijk conflict omdat ze ook vinden dat ‘de vaste huisarts’ de kracht en kern vormt van het huisartsenvak, maar dat zij die persoon niet durven te zijn. Ze willen zich niet committeren als praktijkhouder uit angst te worden opgeslokt in een zorgsysteem van steeds meer eisen, regels en taken die bij de huisarts over de schutting worden gegooid – een proces waar geen einde aan lijkt te komen met recentelijk ook weer abortuszorg en PrEP-zorg. Dus ja, wat is kip en wat is ei?
‘Danka, jij en jouw collega’s zijn de oorzaak van de opkomst van de commerciële ketens’, beet een gepensioneerde huisarts mij onlangs toe. Dat zijn generatie het vak onvoldoende heeft kunnen begrenzen waarmee het steeds complexer, intensiever en onaantrekkelijker is geworden, benoemt hij niet. Kennelijk zijn we onderling nog steeds niet in staat om met een open blik naar de ontwikkelingen in de zorg te kijken zonder te verzanden in verwijten en oordelen. Nee, discussies over de toekomst van de zorg eindigen te vaak in jij-bakken over ‘parttime werken’ en ‘de balans tussen werk en privé’. Daarmee doen we onszelf, en het vak, tekort.
Laten we eens ophouden met het reduceren van complexe vraagstukken in de gezondheidszorg tot generatieconflicten.
A. G?bel
Huisarts
Zoals altijd een heel goede analyse van Danka Stuijver.
Wat de poll betreft: ik zie het als een roeping om mijn baan als huisarts zo goed mogelijk te doen. Dokters die zeggen uit 'roeping' dokter te zijn geworden verdenk ik van een nog niet in de ...DSM-V opgenomen stoornis: onmisbaarheidswaan met akoestische hallucinaties.
(En vergeet ijdelheid niet.)
Ik juich toe dat de 'jonge generatie' - waartoe ik zelf behoor en toch ga ik over 7 jaar met pensioen, rara hoe kan dat - zich goed bewust is van dat je maar één leven hebt en dat het belangrijk is voldoende tijd voor jezelf en je gezin over te houden. Een mens in balans is niet 'zeldzaam oninteressant' zoals Pieter Barnhoorn zegt, maar heeft een wijdere blik en ziet dus veel meer dan zijn monomane collega. Geen enkele dokter is onvervangbaar, ook de zichzelf uit de naad werkende persoonlijkheidsstoornis niet. Een goede partner en ouder, met tijd voor gezin en vrienden is wél onvervangbaar.
Het Nederlandse systeem van individueel gemotiveerd, persoonlijk praktijkouderschap met inschrijving op naam is een wondermooi systeem waarin continuïteit en betrokkenheid precies op zijn plek vallen. Daar is anno nu te veel inzet voor nodig en daarom is de noodzaak tot praktijkverkleining bij gelijkblijvend inkomen de sleutel naar succes: er zullen dan meer praktijkhouders komen (omdat het weer doenlijk wordt) en tegelijkertijd is er dan meer tijd voor de patiënt. Twee belangrijke vliegen in één klap.
Feit blijft dat ZZP'ers, Hidha's en waarnemers kunnen doen wat ze doen omdat ze een markt hebben gecreëerd voor zichzelf door geen praktijkhouder te worden. Daar zit geen bewuste opzet achter, maar ondertussen is het wel zo. Het is zo gegroeid. Praktijkhouders vormen het wortelstelsel van de huisartszorg en waarnemers zijn nu de bemesting. Maar zonder wortels valt er niets te bemesten.
Als we niet willen dat die basis wordt vervangen door commerciële partijen die massaal inschrijftarieven innen en dankzij überefficiënt praktijkmanagerschap een goede boterham verdienen met tamelijk magere, uitgeklede huisartszorg en er dus een definitieve waterscheiding komt tussen 'dokter zijn' en 'praktijkmanagement', moet er iets veranderen.
'Parttime' werken (40 uur, doe ik zelf ook) en het per definitie fulltime praktijkouderschap (60 uur, doe ik zelf ook) gaan niet meer samen. Er is een tekort aan artsen en praktijkhouders om datgene wat nu de fulltime norm is terug te brengen naar een normale werkduur. Als elke afgestudeerde huisarts een (kleinere) praktijk kan beginnen en geen persoonlijkheidsstoornis hoeft te hebben om zijn werk in 40 uur goed te doen, ziet onze wereld er totaal anders uit.
L.J. Meijer
Huisarts, opleider en docent huisartsopleiding Utrecht interprofessioneel samenwerken, onderzoeker interprofessioneel samenwerken, Amersfoort
Wellicht is het handig om patiënthouderschap en praktijkhouderschap te onderscheiden van elkaar in deze discussie. Veel en wellicht allen gaan mee in de bij de kernwaarden van de huisarts horende waarde van dat een patient een vaste huisarts heeft, ...die persoonsgericht werkt en continuïteit waarborgt. Dit geldt zowel voor aios, jonge nieuwe huisartsen en al langer werkende huisartsen.
Of daarbij praktijkhouderschap past of dat het wenselijk en nuttig is dat het organiseren van praktijken in de toekomst overal mogelijk blijkt door praktijkhouders dat is de vraag. Dan lijkt het organiseren van praktijken door Stichtingen zonder winstoogmerk zoals Paulien van Hessen benoemt , een wenkend perspectief. Waarbij het praktijk organiseren wellicht voor een deel door anderen gebeurt en de huisartsen zich focussen op patiënthouderschap. Daarbij moeten overheid, zorgverzekeraars en huisartsenorganisaties en wellicht ook ziekenhuizen samen tot creatieve oplossingen komen.
M.C. Koen
huisarts (HIDHA), Barendrecht
Beste Danka, interessante blog over de kloof tussen praktijkhouders en waarnemers. Ik denk dat daar tussen nog een nog een andere manier van werken zit, namelijk als HIDHA. Die groep wordt nauwelijks genoemd in deze discussies. Onterecht denk ik wan...t het werken als HIDHA stelt mij in staat continuiteit van zorg te bieden zonder dat ik 50 of 60 uur per week moet werken. Dat laatste was in mijn geval niet mogelijk geweest vanwege de zorg voor mijn kinderen. Ik werk al 12 jaar met veel plezier parttime in dezelfde praktijk.
P.A.W. van Hessen
bestuurder Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra
Denk ook eens aan de mogelijkheid om (veel) meer dan nu gebruik te maken van Stichtingen die huisartsenzorg bieden. Het overgrote deel van de zorg in Nederland wordt geboden door Stichtingen, met keurige en strakke governance, geen aandeelhouders, ge...en winstoogmerk; zo zijn bijna alle ziekenhuizen en VVT-instellingen als rechtspersoon een Stichting.
Er zijn in Nederland een twintigtal van dergelijke Stichtingen voor huisartsenzorg, van groot tot klein; eerder noemde men ze vaak ‘Gezondheidscentra’. Er werken gevestigd huisartsen in loondienst met eigen patiënten, op hun naam ingeschreven, en met volledige professionele autonomie. Deze Stichtingen houden veel ‘gedoe’ weg van de huisartsen e.a. zorgverleners: huisvesting, AVG, ICT, contracteren, hrm etc., en bieden zo een mooie werkplek voor wie wél vaste huisarts wil zijn, maar geen ondernemer. Als ik even namens deze Stichtingen spreek: wij zijn best bereid vrijvallende praktijken over te nemen, in nauwe samenspraak met de Regionale Huisartsenzorg Organisatie, waarmee we ook nu veelal prima samenwerken. Of een RHO kan een Stichting oprichten, die kunnen wij dan helpen opstarten.
Ook wij hebben uiteraard personele uitdagingen, zeker in krimpgebieden en achterstandswijken, en moeten dealen met een groeiende en steeds complexere zorgvraag. Maar er is bij ons in ieder geval geen commercieel belang of externe regie in het spel: het enige doel is goede huisartsenzorg, voor iedere inwoner van Nederland.
Moeten de zorgverzekeraars ons wel een beetje helpen, in plaats van nu al 5 jaar het leven zuur te maken …
J.M. Keppel Hesselink
farmacoloog-arts, Bosch en Duin
Zeker goeie Blog, maar wel niet te snel in de valkuil van de generatie-shaming vallen met zinnen als..."Dat zijn generatie het vak onvoldoende heeft kunnen begrenzen waarmee het steeds complexer, intensiever en onaantrekkelijker is geworden, benoemt ...hij niet. "
L.H. Westerhof
Huisarts, Assen
Beste Danka,
Met veel plezier en herkenning lees ik altijd je columns. De scherpe keuze tussen baan en roeping wil ik echter niet maken; mag beide ook? Ze sluiten elkaar echt niet uit.
Als huisarts maar ook als bestuurder maak ik mij zorgen over... de scherpe toon tussen praktijkhouders en waarnemers. Terecht stel je dat jij-bakken niemand verder helpt. Waarom dan toch die tik uitdelen door te stellen dat de gepensioneerde generatie onvoldoende heeft weten te begrenzen, waarmee je zelf ook voeding geeft aan generatiedenken.
Alle huisartsen weten zich verbonden in de kernwaarde 'continuïteit van zorg'. Een vaste dokter dichtbij de patiënt levert, naast een gelukkige huisarts, kwalitatief de beste zorg met bewezen meer gezonde levensjaren en afname van mortaliteit. En dit voor de laagste prijs; een vaste dokter genereert minder kosten dan wisselende dokters. Hoe simpel kan het zijn...?
De huidige afname van het aantal praktijkhouders leidt onherroepelijk tot nieuwe toetreders, veelal commerciële partijen die, ruimhartig gefinancierd door private equity, een lange adem hebben. Het zal leiden tot verschraling van de huisartsenzorg en ten koste gaan van zorg dichtbij de patiënt, immers grootschaligheid rendeert. De winsten worden geprivatiseerd en de moeilijke zaken gesocialiseerd. Kortom minder kwaliteit voor meer geld met "spreadsheet managers" in de regie i.p.v. de huisarts. Het zal resulteren in een afname van betrokkenheid en productiviteit van het gehele praktijkteam.
Het 'moderne staken' zal in mijn ogen dus de 'eigen regie en vrijheid' - essentieel voor waarnemers maar ook praktijkhouders - ondermijnen. Daarom is het zo belangrijk om praktijkhouderschap als fundament onder de huisartsen zorg te omarmen. Laten we voorkomen dat jonge huisartsen en waarnemers in de toekomst regie en vrijheid gaan verliezen omdat de keuze beperkt wordt tot zetbaas in een commerciële praktijk.
Laten we zorgen dat we het praktijkhouderschap met elkaar faciliteren. Want je hebt gelijk, alle zorgen over de risico's van een praktijkovername zijn terecht. Huisvestingsproblematiek, personele lasten en tekorten, onterechte goodwill, slecht georganiseerde praktijken, onvoldoende afbakening van taken. Het moet geadresseerd worden en dat kan ook. Daarvoor moeten wij als huisartsen de krachten bundelen, samen met onze landelijke en regionale organisaties en niet te vergeten onze minister van VWS. Samen kunnen en moeten we de voorwaarden scheppen die het voor jonge huisartsen mogelijk maakt regie over ons mooie vak te behouden. Om zo samen onze hoogwaardige kwaliteit van huisartsenzorg dichtbij de patiënt te behouden.
M.J. Fortuijn
Psychiater , Haatlem
Ik ben het met collega Blum eens en snap daarnaast niet wat er generatiekloof aan is: als veertiger ben ik ook wars van dodelijke en vermalende bureaucratie. Ook ken ik heel wat 60plussers met pukkels op hun billen van paarse krokodillen (dat rijmt)....
Een goede arts kan nooit alleen maar werken voor brood op de plank, bezieling of bevlogenheid is nodig, omdat de patient zich aan u toevertrouwd. Maar begrenzing en zelfzorg lijken mij daarmee niet in tegenspraak.
[Reactie gewijzigd door Fortuijn, Jedidja op 01-03-2023 21:06]
V. Blum
sportarts n.p., Haarlem
Ik kijk vanaf de zijlijn, niet meer als arts actief. Ik lees hoe de GGZ bij lange na niet kan bieden wat de vraag eist. Danka Stuijver beschrijft hoe jonge huisartsen geen zin hebben om volledig betrokken te zijn bij praktijkvoering. Van een afstand ...is de oorzaak niet moeilijk te zien. In vergelijking met 40 jaar geleden, toen ik een jonge arts was, is er heel veel ballast bijgekomen. Marktwerking in de zorg is onzinnig in de vorm die het heeft gekregen. DBC's en concurrerende zorgverzekeraars: flauwe kul die veel energie wegneemt. De overheid en de zorgverzekeraars gaan ten onrechte uit van geldbeluste zorgverleners en verstoppen het systeem. Een nieuwe opzet is nodig, waarin de patiënt belang heeft bij effectieve keuzes bij diagnose en behandeling. De behandelaar zal die interesse in het grote merendeel der gevallen ook hebben. Minder overbodige zaken. Weg met de administratieve rem... Veel nieuwe energie bij de zorgverleners.