Blogs & columns
Column

Marktfalen

12 reacties

Een stroom aan berichten over problemen in Nederlandse ziekenhuizen bezorgde zelfs rasoptimisten – waartoe ik mezelf reken – een somber moment. Zo kunnen kleine ziekenhuizen financieel nauwelijks het hoofd boven water houden, treedt er ernstige congestie op bij de spoedeisende zorg en is er ontevredenheid over de afstemming tussen zorgaanbod en zorgvraag. De oplossing voor al deze problemen lijkt te liggen in meer intensieve regionale samenwerking, intelligente afstemming en taakverdeling tussen zorginstellingen. Concentratie van meer complexe zorg in regionale centra moet gepaard gaan met deconcentratie van minder ingewikkelde ingrepen in lokale kleine instellingen. Dat levert voor alle ziekenhuizen financieel bestaansrecht op. En de filevorming van acuut zieke ouderen, voor wie de overheid de chronische zorg en opvang bij spoedeisende problemen effectief om zeep heeft weten te helpen, kan ook alleen maar worden opgelost door netwerken van op elkaar afgestemde regionaal samenwerkende zorgaanbieders. Samenwerken dus, en niet elkaar tegenwerken of beconcurreren, zoals het evangelie van de marktwerking voorschrijft.

Misschien is het dus tijd dat ook de meest fundamentalistische believers toegeven dat het experiment marktwerking in de gezondheidszorg is mislukt. Zij weten zich dan gesteund door een aantal uiterst interessante recente publicaties. In The inner lives of markets betogen Ray Fishman (econoom) en Tim Sullivan (editor van de Harvard Business Review) dat marktwerking in de 21ste eeuw steeds vaker een invalide concept is om economisch verkeer te regelen. Interessant genoeg noemen zij gezondheidszorg als eerste terrein waarbij het marktdenken volledig versleten raakte door een ongelijk en onvolledig begrip van kosten en kwaliteit en een ongebalanceerde verdeling van informatie. Een gezondheidszorg die moet werken via marktmechanismen leidt volgens hen daardoor tot onzinnige producten, quasiprijzen en ontevreden ‘klanten’. Hoe herkenbaar! De auteurs menen dat het bij complex economisch verkeer, zeker voor publieke zaken, tegenwoordig vooral om sociale contracten draait waarbij middelen via netwerken zo verstandig mogelijk worden verdeeld.

Als dat aanhangers van marktwerking in de gezondheidszorg al niet tot enige bescheidenheid zou aanzetten, dan zal het recente boek van Marianna Mazzucato, een briljante hoogleraar economie, zonder twijfel aankomen als een mokerslag. In haar boek The Entrepreneurial State verwijst zij principes die aanhangers van marktwerking tot vervelens toe idealiseren naar het rijk der fabelen. Zij ontzenuwt de mythe van zogenaamd ondernemende, dynamische en innovatieve private bedrijven versus een logge, bureaucratische publieke sector. Het tegendeel lijkt op vrijwel alle fronten het geval te zijn.

Mazzucato demonstreert dat commerciële toppers zoals Apple en Microsoft nooit enig succes hadden kunnen boeken zonder langdurige investeringen van de Amerikaanse overheid. En ook in de gezondheidszorg is er nauwelijks bewijs voor welke vooruitgang dan ook die niet door publieke financiering gerealiseerd is. Alle grote stappen voorwaarts, zoals nieuwe kankermedicijnen, behandeling van reuma, introductie van nieuwe chirurgische technieken of interventies in de cardiologie, zijn allemaal via publieke mechanismen tot stand zijn gekomen, waarna private partijen vervolgens de winsten hiervoor opstrijken, gefinancierd met – wederom – publieke middelen.

Na tien jaar Zorgverzekeringswet is het tijd om de balans op te maken en eerlijk onder ogen te zien of het huidige systeem ons heeft gebracht wat haar profeten hebben voorspeld. En als dat niet zo is, moeten we nu een andere weg inslaan, bijvoorbeeld met regionale netwerken waarbij marktwerking wordt vervangen door samenwerking.

Marcel Levi

<b>Deze column als PDF</b>
  • Marcel Levi

    Marcel Levi is internist, voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Jan Taco teGussinklo (@DutchBW)

    Voormalig Internist, Zwolle

    Beste Marcel,
    Misschien een idee om 'argumentenfabriek' tot een update te verleiden?

    In 2010 al stevige discussie over scores pro/contra
    http://www.dutchbuttonworks.com/2010/05/marktwerking-zorg-score-28-22/

    ^JT

    https://www.argumentenfabriek.nl

  • W. van der Pol

    ziekenhuisapotheker en counselor, Delft

    Ach, al dat weeklagen over marktwerking. Ik kan er niet koud of warm van worden. Sinds de budgettering begin jaren zeventig is dat al aan de gang. Het is een soort continue studie van voor- en tegenstanders, boekenschrijvers en columnisten, vergelijk...baar met bijbelstudies, met hetzelfde kenmerk: Je komt er toch niet uit. En het gekke is, Marcel beschrijft het zelf ! "Hoe de overheid een en ander effectief om zeep helpt". Effectief beinvloeden kan dus wel ! Dus niet somber worden. Hanteer hetzelfde mechanisme als de overheid en het gaat allemaal lukken.

  • P.J.M. van Loon

    orthopeed, OOSTERBEEK Nederland

    Tijd voor bezinning!
    Met instemming de column van Marcel Levi over de marktwerking, nu dus marktfalen gelezen. Ook de visie en ervaring van ziekenhuis Bernhoven in het volgende artikel met structurering chronische zorg, planbare zorg en acute zorg (“...De brandweer wordt ook niet per gebluste brand betaald “) verdient lof en brede aandacht. Dat lijkt heel prettig en bevredigend werken. Goede redenen voor een politieke discussie over beleid, verdienmodellen, en structurering van zorginfrastructuur. Het zou mooi zijn te gaan pleiten, dat zo’n discussie niet beperkt wordt tot het hoe en wat van de chronische, planbare en acute zorg. Ook het creëren van, en verrichten van soorten onderhoud voor, een gezonde bevolking-individueel en collectief-(we spreken bewust niet over preventie) verdient daarbij aandacht en impuls. In de huidige situatie is er achterstallig onderhoud van de infrastructuur die we daarvoor gelukkig nog hebben (GGD,etc), maar de aandacht voor de hygiëne rond houding en bewegen van het kind is daar weg(bezuinigd?) . De nu 10-jarige zorgwetgeving helpt ook al niet daaraan richting en impuls te geven; is nl. puur een schadeherstelwet.
    Terwijl er toch bedreigingen zijn die alleen middels een gezondheids-visie en -infrastructuur aangepakt kunnen worden. Qua nieuwe bedreigingen door veranderingen in cultuur en techniek wijzen wij al enkele jaren op de desastreuze gevolgen van sterk toenemende groei van schermuren voor de gezondheid van de huidige jeugd, en daarmee de sluipende impact op zorgkosten. Maar ook een tweede ontwikkeling wordt onvoldoende in beleid vertaald. De klimaatverandering. Het lijkt misschien vreemd, maar klimaatverandering betekent nieuwe ziektes, en een andere regionale distributie van ziektes. We zien die effecten nu al opkomen. Er moet dus beleid komen gericht op antwoorden daarop: wat is gezondheid; hoe effectief creëren, beschermen en onderhouden van gezondheid. Denken en werken vanuit de gezondheidsleer. Dat is goed voor een gezonde bevolking die mede greep heeft op de eigen, individuele, gezondheid. En goed voor beheersing van kosten.
    Piet van Loon- Orthopedisch chirurg/ Andre Soeterbroek, analist

  • V Blum

    sportarts n.p., Middelie Nederland

    Ik stel een alternatief systeem voor.

    Ons systeem van gezondheidszorg is gebaseerd op solidariteit. Er is wel een financiële drempel in de vorm van het eigen risico, maar afgezien daarvan hoeven dokter en patiënt niet erg op kosten te letten. De ar...ts heeft er geen financieel belang bij veel tijd aan praten te besteden, het loont veel meer om onderzoeken aan te vragen en snel door te gaan met de volgende patiënt.

    Het kan naar mijn overtuiging anders, goedkoper en beter. Essentieel is dat de financiële gevolgen van medische beslissingen voor zowel patiënt als arts belangrijk worden. De patiënt moet daarom aan alle geleverde medische zorg gaan meebetalen. Het principe van solidariteit moet daarbij intact blijven, dus betalen naar inkomen. De zorgverzekeraars gaan zich concentreren op datgene waar ze ooit voor zijn bedacht: administratie. Ze leveren een systeem dat snel inzicht geeft in de kosten, inmiddels is dat technisch goed mogelijk. Een soort taximeter op het bureau van de dokter. Dus als je bij de internist zit kun je on-line en zonder vertraging zien wat een CT-scan, isotopen-onderzoek, ziekenhuis-opname, of antibiotica-kuur de patiënt gaan kosten. Je ziet ook hoeveel de dokter je kost, per minuut.

    De arts zal moeten leren na te denken over de financiële gevolgen van diagnostische en therapeutische keuzes. Heel vaak zal het voldoende zijn om uit te leggen dat de kans op een ernstige, snel te behandelen aandoening laag is. Je kunt dan een tijdje wachten. De interactie tussen patiënt en dokter zal anders worden, waardoor hopelijk het woord "productie" zal verdwijnen. De zorg zal een zorg zal een stuk goedkoper worden, en beter!

  • algra

    zelfstandig bedrijfsarts - adviseur- blogger, rotterdam

    Een te gemakkelijke column van Marcel Levi over marktfalen in de zorg.

    De zorg is - zoals Levi als bestuurder van AMC maar al te goed weet - een uiterst complexe markt met veel elkaar tegenwerkende krachten en incentives bij spelers, die vaak ook n...og eens meerdere rollen tegelijk spelen.

    Een diepgaande evaluatie van het zorgsysteem lijkt mij meer dan op zijn plaats en tien jaar is een mooie overzichtelijk periode.

    Want - en dat ben ik helemaal met Levi eens- het systeem werkt nog niet goed genoeg, en het kan - nog altijd - veel beter. Maar aan welke sleutels moeten worden gedraaid ?

    Wat ik erg mis in deze column van Levi - zelf toch medisch specialist én bestuurder - is de (zelf)reflectie op de rol die de ziekenhuizen zelf (ook UMC's) en met name de medisch specialisten - als belangrijkste spelers - daarin spelen.

    In concreto denk ik aan de ontwikkeling van de medisch specialistische bedrijven - de msb's.

    Volgens de laatste cijfers van de Rabo bank is 70% van de 11.568 huisartsen vrij gevestigd (resterende 30% is of in dienst als hidha of professioneel waarnemer).

    Ongeveer 60% van de 23.000 medisch specialisten is in het vrije beroep werkzaam, waarvan 18% naast vrije vestiging combineert met loondienst. 40% is in loondienst van ziekenhuis of zorginstelling.

    Het merendeel is dus zelf ondernemer. Dus: wat doen 'de' dokters er zelf aan. Vanwaar dat eeuwige geklaag, afgeven én hindermacht creëren ?

    Waarom niet zelf het voortouw genomen om zelf die regionale samenwerking te creëren, die intelligente afstemming en taakverdeling te organiseren én zelf te investeren en participeren.

    Waar is het wachten op ?

  • algra

    zelfstandig bedrijfsarts - adviseur- blogger, rotterdam

    Worden - in deze column van Marcel Levi -de juiste problemen wel op de juiste manier geadresseerd ? Ik denk van niet.

    Voor het meest actuele overzicht - 30 maart 2016 - van de 'krachtsverhoudingen' in het Nederlandse zorg systeem verwijs ik naar het... lezenswaardige rapport Goede zorginkoop vergt gezonde machtsverhoudingen - door iBMG - Erasmus onderzoekers Loozen, Varkevisser en Schut.

    Geeft veel stof tot nadenken en reflectie.Gewoon even googlen.

    Belangrijke conclusie/observatie is dat dominante percepties niet altijd stroken met de feitelijke situatie. Ziekenhuizen en ook huisartsen hebben meer (mogelijk nog zelfs ongebruikte ?) macht dan ze denken.

    En voor de rest: lijstjes en regels worden door mensen gemaakt én kunnen door ook hunzelf worden afgeschaft.

    Ook in doktersland.

  • F.A. Philipszoon

    arts, Hivarenbeek nl

    Mooie column; onderlinge samenwerking zonder ACM & NZa angst kan altijd beter. Helaas is aanbodsturing onwerkbaar gebleken, tenzij men nog forsere wachtlijsten wenst te accepteren. Misschien is het een idee om de medisch specialistische & huisarts zo...rgkosten los te koppelen van andere onder het BKZ vallende "zorg"-kosten, zodat blijkt dat de uitgaven voor deze gespecificeerde kosten tamelijk laag zijn in Nederland in vergelijking met andere (Westerse) landen; en daarmee kosteneffectief. Verder doorgaan met hoofdlijnenakkoorden & budgettering zonder "marktwerking" zal helaas nog meer onderbehandeling geven.

  • J.J. Meijer

    Huisarts, BENNEKOM Nederland

    Een te eenzijdige reactie.
    Ik kan als huisarts niet oordelen over de 2e lijn, maar voel mij niet geroepen (nog) meer als zorgondernemer te gaan fungeren. De werkelijke aandacht voor de patiënt sneeuwt nu al totaal onder vanwege lijstjesdwang in het k...ader van transparantie of eigenlijk controledwang.
    Gereguleerde marktwerking is volgens mij een fictie.
    Dus zeker voor de eerste lijn - kritisch heroverwegen wat de toekomst moet brengen.

  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland

    @Blum Dames en heren m.i. is dat ook het beste plan. Als bedrijfsarts werken we al jaren met het systeem uurtje-factuurtje. Als er extra onderzoek nodig is of materiaal, bijvoorbeeld vaccinaties, dan wordt dat apart in rekening gebracht. Waarom al di...e ingewikkelde DBC's die gebaseerd zijn op gemiddelde uitgaven door de jaren heen, eigenlijk gebaseerd op het oude budgetteringssysteem en helemaal niet gebaseerd op de daadwerkelijke kosten. Het zal voor artsen ook interessant zijn, hoeveel kost het mij als arts om op de poli van ziekenhuis A te werken en hoeveel op die van ziekenhuis B, want in feite huur ik alleen maar ruimte. Ziekenhuisdirecties worden op die wijze verplicht een economisch rendabel pand neer te zetten, want de extra kosten van het pand worden ook zo zichtbaar. Ik kan als patiënt dan kiezen voor een goedkopere behandeling door naar een goedkoper ziekenhuis te gaan. Artsen kunnen daartoe dan ook besluiten en op die wijze worden de kosten van de ziekenhuispanden gedrukt, of juist niet. Als ik luxe wil moet ik bij betalen. Artsen kunnen ook er voor kiezen op meerdere locaties te gaan werken, ze hoeven dan alleen maar een ruimte te huren. Je kunt dat als arts zelfstandig doen, of vanuit een maatschap of cooperatie. Het maakt op die wijze artsen weer vrij te werken daar waar ze willen en daar waar ze nodig zijn.

  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard

  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland

    Het wordt inderdaad tijd dat het roer volledig omgaat. Daarbij komt dat de zogenaamde marktwerking eigenlijk geen marktwerking is. Het is een soort geleide markteconomie in een quasi commercieel jasje. Het enige verschil met het communistische systee...m is dat deze bureaucratisch draak niet wordt uitgevoerd door een centrale overheid, maar door ongeveer 5 verzekeringsmaatschappijen.
    Laat de verzekeraars nu toch eindelijk eens toegeven dat ze geen enkele invloed kunnen uitoefenen op de zorgverlening en al helemaal niet op het organiseren er van. De organisatie van de zorg moet terug naar de aanbieders, de afnemers en de overheid. Deze laatste moet zorgen voor kaders en eventuele wettelijke maatregelen.
    Voor deze actie zullen we echt een ander beleid moeten hebben op het ministerie. Neem uw kans in 2017 en bevraag de politieke partijen, wat wilt u doen met de zorg? We hebben een keuze dan.

  • Bart Bruijn

    Huisarts, STREEFKERK Nederland

    Mag ik de aandacht vestigen op het Nationaal Zorgfonds? Gestart door de SP. Inmiddels heel veel breder gedragen.

    Als u "Nationaal Zorgfonds" intypt op Facebook, kunt u zien wat het voorstelt.

    Op de website kunt u tekenen.

    Maar dat hoeft niet. Ki...jk vooral zelf wat u ervan vindt en vormt uw eigen opinie. Vragen. Ondergetekende hoort ze wel.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.