Kanker: gewoon een dure infectie

Onlangs pleitte een aantal Franse onderzoekers voor een reclassificatie van kanker­soorten. Niet langer de oorsprong van de cel, maar de moleculaire analyse van de afwijking zou de benaming moeten bepalen. Dat zou gerichtere en ­eenvoudigere klinische studies ­mogelijk maken, en het ook voor ­patiënten begrijpelijker maken ­waarom ze een andere therapie ­krijgen dan iemand met hetzelfde type kanker (qua orgaan).

Daar hebben ze vast gelijk in, en het is een eerste stap naar het volledig integreren van de oncologie naar waar het hoort: als een subspecialisatie van de infectieziekten, die zich richt op ons vijandige levensvormen met een set genetische karakteristieken.

In grote lijnen: wanneer een kleinere levensvorm een grotere aanvalt en er voedingsstoffen uit extraheert om zich te vermenigvuldigen, noemen we het ­‘infectie’, en andersom is ‘opeten’.

Voor de definitie is het irrelevant of de absorberende levensvorm zich daarna ook effectief kan verspreiden: mensen zijn eindgastheer van vele pathogenen die ze niet doorgeven. Andersom valt kanker meestal onder de infecties die zich niet verder verspreiden, maar zijn er genoeg waarbij dat wel gebeurt. Tumoroverdracht van moeder op ongeboren kind is ­aangetoond bij mensen, honden kunnen kankercellen oplopen via seks, Tasmaanse duivels brengen aangezichtstumoren op elkaar over en een leukemische cellijn uit de wrattige venusschelp teistert ­verschillende weekdieren.

Boven de 10.000 euro per patiënt noemt men het nagenoeg altijd kanker

Voor het bepalen van de grenzen van het subspecialisme oncologie zullen we de moleculaire karakteristieken van het ­infectieuze agens moeten vaststellen, al zal dat best complex blijken. Je hebt namelijk niet zoiets als specifiek humane DNA-codes, essentieel verschillend van die van micro­-organismen. 8 procent van ons genoom bestaat uit inactieve retrovirussen en slechts 2 procent uit genen, en die genen kunnen prima van virale oorsprong zijn: embryo’s vormen bijvoorbeeld ­placenta’s door de expressie van het ­retrovirale eiwit syncitine. Ongeveer 1 procent van de bevolking heeft humaan herpesvirus 6 in het overerfbare genoom en scheidt het levenslang uit. Het komt uit de mens: is het daarom kanker? Daarnaast worden bepaalde kankervormen gedreven door infectie, denk aan de virussen EBV (lymfomen) en HPV (baarmoederhalskanker); haal al het virale materiaal uit die kankercellen en de patiënt is genezen. Is het dan een virale infectie of een ­oncologische infectie?

Natuurlijk ben ik niet blind voor hoe hedendaagse oncologen en infectiologen hun vak bezien, en doorgaans kan ik goed inschatten of zij een ziekte infectie of kanker vinden. Dat onderscheid is vooral financieel. De vuistregel: boven de 10.000 euro per patiënt noemt men het nagenoeg altijd kanker.

Ten slotte de culturele ­connotaties bij de beide termen. Bepaalde infecties betekenen een doodsvonnis voor de patiënt en het komt voor dat iemand spontaan van een maligniteit geneest, maar toch heeft kanker een veel omineuzere bijklank. Tot kort geleden spraken veel artsen die diagnose liever niet uit tegen hun ­patiënten, en maakten er maar een ‘gecompliceerde infectie’ van. Ze bedoelden het als een leugen om bestwil, maar in feite spraken ze dus de waarheid.