Internationaal geroemd, nationaal ontmanteld

De zorgverzekeraar komt controleren. ‘Ik zie dat u hier een dubbel consult rekent voor een ADHD-consult, maar daar staan maar tien minuten voor, geen twintig.’ De huisarts wil vragen: waar staat dat dan en wie heeft dat bepaald? Hij weet immers dat Excelsheetgeneeskunde iets heel anders is dan huisartsgeneeskunde. Maar kan hij dat deze controleur laten inzien?

Hij doet een poging: ‘Ik moet in dit consult lengte, gewicht en bloeddruk meten. Ik moet medicatie voorschrijven en medicatievragen beantwoorden van patiënt en zijn ouders. Hoe het middel te gebruiken in een tentamenweek? En tijdens een voetbaltoernooi? Wat zijn de effecten op slaap? Daarna spreken we de controles af. Met de beste wil van de wereld: dat lukt mij niet in tien minuten’, eindigt hij zijn betoog, aangeslagen door het gebrek aan vertrouwen. Het blijkt zinloos. De huisarts moet 10 euro terugbetalen voor een consult dat bij de kinderpsychiater drie kwartier mag duren en het veelvoudige kost. Alhoewel, dat betaalt de zorgverzekeraar natuurlijk niet. Dat is een kostenpost voor de gemeente.

Zoals ook genoemd in het recente rapport van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving is in de afgelopen decennia een van de rode draden in het Nederlandse gezondheidszorgbeleid de substitutie van zorg van de tweede naar de eerste lijn. Maar terwijl huisartsen steeds meer zorgtaken krijgen, mag dit nauwelijks tijd of geld extra kosten. Ook ‘meer tijd voor de patiënt’, extra budget voor spreekuurtijdverruiming, moet zich gaan terugverdienen door het terugdringen van het gemiddeld aantal consulten per ingeschreven patiënt. Om voor dat budget in aanmerking te komen, moeten huisartsen aantoonbaar investeren in digitale hulpmiddelen die, zo blijkt nu uit onderzoek, de werkdruk noch de zorgkosten verlagen. Ook moeten ze extra personeel aannemen dat weer niet te veel consulten of visites mag declareren, want dan val je op en bestaat de kans op een controle. Die kan zeer belastend zijn. Gevoelens van onrecht, stank voor dank en wantrouwen slopen juist de meest intrinsiek gemotiveerde collega’s. Een, inmiddels, oud-collega raakte burn-out gedurende het proces. Na een langdurige periode waarin haar gehele praktijkvoering onder een vergrootglas werd gelegd, kreeg ze een brief: ‘Uw praktijkvoering is in orde.’ Ze was inmiddels al geen huisarts meer.

Gevoelens van onrecht, stank voor dank en wantrouwen slopen de meest gemotiveerde collega’s

Recentelijk schreef collega-huisarts Niels Rossen op LinkedIn: ‘We worden getemd, in de mal geduwd en murw gemaakt, om elk enthousiasme voor het praktijkhouderschap de grond in te rammen. Het lijkt eigenlijk gewoon een vooropgezet plan dat de praktijkhoudend huisarts verzuipt.’

Inderdaad, onze internationaal zo geroemde huisartsenzorg wordt op nationaal niveau ontmanteld. Het lijkt de bedoeling dat de huisarts als zelfstandig ondernemer, als eigenwijze kruidenier, verdwijnt. Dat het praktijkhouderschap wordt vervangen door patiënthouderschap. Dat laatste hoeft overigens geen slecht idee te zijn, maar we moeten ervoor waken dat dit niet gaat betekenen dat alle huisartsen straks in loondienst komen te werken van grote commerciële ketens. Zorgfabrieken waar kernwaarden zoals toegankelijkheid en continuïteit van eerstelijnszorg niet langer vooropstaan. Waar zorgverlening op de korte termijn inderdaad goedkoper zal lijken, maar op de lange termijn juist duurder zal blijken. Waar patiënten geduld en vertrouwen verliezen in ‘de huisarts’ waardoor ze rechtstreeks naar de SEH’s gaan rennen. Of hun medisch specialist gaan smeken om toch alsjeblieft niet ontslagen te worden uit de controle.

Voor de toekomst van de huisartsenzorg bestaat, denk ik, wel degelijk een strategisch plan. Waar ik voor vrees, is een gebrek aan visie.