‘Ik rook geen sigaret, de sigaret rookt mij’

Mij zie je niet weer terug in die detoxkliniek om van de alcohol af te komen. Want ik weet zeker dat ik daar weer ga roken. Ik ben nu vijf maanden gestopt, maar er wordt daar zoveel gepaft, dat trek ik niet’, zegt een vrouwelijke patiënt.

Als verslavingsarts beoordeel ik de somatische en psychiatrische klachten van een patiënt. Ik vraag ook naar zijn sociale situatie. Door de vele verhalen doorzie ik de patronen van het ontstaan van verslavingen. Theoretisch is dat voor de individuele patiënt vastgelegd in het biopsychosociale model. Maar praktisch zie ik in de spreekkamer steeds opnieuw dezelfde problemen rondom tabaksverslaving, die groter zijn dan de mens die tegenover je zit.

Wat zijn dan die problemen? De tabaksindustrie heeft haar product zo ontworpen dat het moeilijk is om er ooit nog mee te stoppen. Tabak is overal beschikbaar. Binnen onze patiëntengroep wordt enorm veel gerookt en dit wordt (indirect) gestimuleerd door de verslavingszorg zelf.

Er zijn intensieve acties gaande om kinderen niet aan tabak bloot te stellen en de verkoop ervan op allerlei manieren aan banden te leggen. Ik durf te stellen dat de verslavingsarts een grote bijdrage kan leveren aan het verbeteren van de gezondheid van zijn eigen patiëntengroep door verslavingszorginstellingen rookvrij te maken. Dan pas nemen we onszelf serieus als gezondheidsbevorderaar.

Gemiddeld rookt 84 procent van alle patiënten in de verslavingszorg, blijkt uit internationale cijfers; dat is ruim drie keer zoveel als de algemene bevolking. Ik zie steeds meer patiënten die ervan overtuigd zijn dat hun rookverslaving de meest hardnekkige is. Roken wordt wel de ‘moeder der verslavingen’ genoemd. ‘Ik rook geen sigaret, de sigaret rookt mij’, zei een van mijn patiënten heel treffend.

Er is geen drug zo ziekmakend en dodelijk als tabak. En het erge is, rokers met daarbij multipele verslavingen en rokers met comorbide psychiatrische aandoeningen lijden daar het meest onder. Bijvoorbeeld: een roker met een ernstige psychiatrische stoornis overlijdt gemiddeld 20 tot 25 jaar eerder dan een niet-roker, met het roken als belangrijkste oorzaak.

Te vaak zie ik dat rokers met uitgebreide verslaving, somatische en/of psychiatrische problematiek graag willen stoppen met roken, maar dat lukt vaak niet tijdens de behandeling van hun verslaving. Als verslavingsinstelling bied je mensen handvatten om te stoppen met een verslaving. Maar in de (rook!)pauzes wordt de rookverslaving gewoon gevoed.

De verslavingsarts heeft de expertise en de mogelijkheid om patiënten met een complexe tabaksverslaving te behandelen. Stoppen met roken draagt juist bij aan herstel van de andere verslavingen. De verslavingsarts kan zijn expertise alleen optimaal inzetten als de zorginstelling rookvrij wordt gemaakt. De verslavingsarts kan hiervoor de aanjager zijn. Belangrijk is dat er door niemand meer wordt gerookt in en om de panden en dat patiënten en medewerkers hierbij optimaal worden ondersteund. Individuele patiëntenzorg en de randvoorwaarden om die zorg te leveren gaan hand in hand. Los van elkaar werkt dat niet.

Verwacht geen soepel lopend implementatietraject als je een zorginstelling rookvrij wilt maken. Het is de kunst om je niet uit het veld te laten slaan door negatieve opmerkingen van hardnekkige rokers die niet willen stoppen. Zo werd mij gezegd: ‘Plak die nicotinepleister maar op je muil; dan heb ik nergens last van!’ Daartegenover staat een zeer grote groep ernstig somatisch en/of psychiatrisch zieke patiënten, bij wie hun stopwens essentieel is voor een gezonde toekomst. Steeds meer patiënten vinden het onbegrijpelijk dat de verslavingszorg niet rookvrij is. Gelukkig hebben steeds meer verslavingszorginstellingen de intentie om rookvrij te worden. Medici en directies, zet je schouders eronder!

Meer inspiratie opdoen kan op het symposium 'Maak de zorg rookvrij'.

auteur

Marieke Helmus, verslavingsarts KNMG bij Jellinek en filmmaker

contact

Marieke.Helmus@jellinek.nl

Cc: redactie@medischcontact.nl