‘Hier rust meneer de Vries. Zijn bloed was goed’

Een 45-jarige man belt de praktijk. Hij is de laatste tijd wat vermoeid. Waarschijnlijk ligt de oorzaak in de drukte op het werk, maar zijn vrouw wil dat hij zijn bloed even laat checken. De assistente stuurt de huisarts een overlegje: ‘Verzoek om lab in verband met vermoeidheid. Geen andere klachten.’ De huisarts reageert tussen de bedrijven door: ‘Lab akkoord.’ Een dag later belt de man de praktijk. Hij hoort de magische woorden: ‘Het bloed is goed.’ Vier maanden later meldt hij zich opnieuw. Ditmaal fysiek op mijn spreekuur. Hij verontschuldigt zich voor zijn komst. Het zal wel niks zijn, want ja ‘het bloed was goed’. Maar hij voelt zich allesbehalve.

Een 21-jarige vrouw stuurt een e-mail naar de praktijk. Ze wil een bloedonderzoek laten doen. Ze schrijft dat ze een paar kilo is afgevallen. Mogelijk door studiestress. Ze wil checken of alles wel goed werkt van binnen. Ook bij haar geen rode getalletjes in het lab, dus klinkt de bezwering: ‘Het bloed is goed.’ Zes weken later wordt ze opgenomen op de ic met een hypokaliëmie en hartritme­stoornissen.

Dagelijks worden duizenden labjes aangevraagd vanwege vermoeidheid, algehele malaise of gewoon ‘even voor de zekerheid’. Een ‘apk-labje’ wordt het ook wel genoemd. Nou kan bloed­onderzoek, wanneer het gericht is aangevraagd, zeer waardevol en bijdragend zijn, maar het biedt geen garanties. Een normaal CRP bij een jonge patiënt met buikpijn kan nog steeds een ­appendicitis betekenen. Een verhoogd PSA is, zonder verdere informatie, slechts een getal. Ook is bloedonderzoek een fragment­opname. Net zo verraderlijk als een foto van een ­breeduit lachend maar zeer depressief persoon. De lever van een alcoholist werkt namelijk prima, totdat die dat niet meer doet. Bovendien kun je een heleboel aandoeningen helemaal niet ‘vangen’ in het bloed. Zeker niet in een screenend huisartsenlab. Denk aan darmkanker, borstkanker en multipele sclerose. Dus hoewel de boodschap ‘het bloed is goed’ misschien eventjes het verlangen bevredigt naar een maakbaar en beheersbaar leven, geeft het een vals gevoel van zekerheid en gezondheid. 

Bloedonderzoek geeft een vals gevoel van zekerheid en gezondheid

De 45-jarige man had bij navraag al zeker een halfjaar een beetje bloed in zijn ontlasting. Een scopie toonde een darmtumor. De 21-jarige vrouw met anorexia nervosa menstrueerde allang niet meer. Haar ingevallen wangen hadden een intrinsieke alarmbel moeten doen rinkelen bij elke huisarts. Áls ze op het spreekuur was gezien. Maar dat was ze niet.

Tijdens de eerste lockdown ontvingen veel patiënten zorg op afstand. Dat heeft mooie en goede dingen gebracht, maar er ­kleven ook nadelen aan. Het zonder gedegen anamnese en ­lichamelijk onderzoek, of zonder gerichte zorgvraag, aanvragen van bloedonderzoek is géén goede zorg. Dat patiënten zelf hun bloedonderzoek aanvragen voordat ze een dokter hebben gezien of gesproken is daarom mijns inziens geen goed idee. Het maakt van een huisartspraktijk een dorp van efficiënte zorgstraatjes in plaats van een plek waar persoonsgerichte zorg wordt geleverd. Dat zal enerzijds leiden tot onnodig, en potentieel schadelijk, aanvullend onderzoek van toevalsbevindingen en onzinnige verwijzingen. Anderzijds bestaat het risico op onderdiagnostiek, delay of een grafsteen met de tekst: ‘Hier rust meneer de Vries. Zijn bloed was goed.’