Blogs & columns
Column

Haastige spoed is ook voor nieuwe kankerpillen zelden goed

1 reactie

Door de indrukwekkende afname van cardiovasculaire sterfte in de westerse wereld in de afgelopen decennia is kanker nu de grootste barrière voor het bereiken van een hoge leeftijd. Maar ook het overlijden aan veel vormen van kanker lijkt nu in beweging te zijn doordat steeds meer nieuwe medicijnen beschikbaar komen.

Uiteraard zijn alle nieuwe middelen, hoe veelbelovend ook in petrischaaltjes en bij muizen, niet even effectief en soms zelfs onverwacht onveilig. Dat betekent dat kankerbehandelingen, net als alle andere behandelingen, adequaat geëvalueerd moeten worden in solide klinisch onderzoek.

Gedreven door enthousiasme van artsen en wetenschappers dat kanker eindelijk een beetje behandelbaar begint te worden en onder begrijpelijke druk van patiënten en hun familie, is er massieve pressie om nieuwe veelbelovende kankergeneesmiddelen zo snel mogelijk beschikbaar te krijgen. En dat botst weleens met het uitvoeren van betrouwbaar klinisch onderzoek, want dat kost tijd. De druk is soms zo groot dat sommigen menen dat de gebruikelijke stappen in de evaluatie van kankergeneesmiddelen, waaruit betrouwbaar bewijs voor hun effectiviteit en veiligheid moet blijken, maar moet worden overgeslagen.

En dat tegen een achtergrond waarbij geneesmiddelenonderzoek in kanker toch al niet zo’n beste reputatie heeft. Bij een vergelijking van bijna 9000 kankertrials met evenveel onderzoeken op niet-oncologisch gebied bleek dat kankeronderzoek bijna drie keer zo vaak niet gerandomiseerd was en geen controlearm had. Ook andere methodologische onvolkomenheden kwamen bijna twee keer zo vaak voor bij trials met kankerpatiënten.

De criteria die worden gehanteerd om het effect van nieuwe kankergeneesmiddelen te meten zijn ook anders dan bij vrijwel alle andere nieuwe geneesmiddelen. Voor de registratie van een kankerbehandeling is dikwijls ‘afname van kankervolume’ een geaccepteerd criterium, terwijl dit nauwelijks correleert met klinisch relevante uitkomsten. Dit contrasteert scherp met nieuwe geneesmiddelen voor hart- of longaandoeningen of nieuwe diabetespillen die alleen worden geregistreerd als een verschil in klinisch relevante uitkomsten of zelfs overleving wordt aangetoond. Daarnaast hanteren EMA en FDA voor de meeste nieuwe kankermedicamenten accelerated pathways voor registratie en deze kort door de bocht-procedures missen 70 procent vaker relevante bijwerkingen dan reguliere procedures.

Het meest extreem is de situatie in de Verenigde Staten, waar nieuwe kankermedicatie op basis van minimaal klinisch onderzoek kan worden geregistreerd, waarna men verwacht dat postmarketingtrials de echte effectiviteit demonstreren om de registratie te behouden. Een ontluisterend onderzoek dat afgelopen maand is gepubliceerd in JAMA toonde aan dat bij 78 van 93 medicamenten die op deze wijze werden toegelaten in de postregistratietrials, geen significante effectiviteit op overleving of kwaliteit van leven kon worden bevestigd. Desalniettemin duurde de registratrie van al deze middelen voort, mede onder druk van patiënten en artsen. Ondanks massale druk van de bijna tweehonderd lobbyisten van de farmaceutische industrie in Brussel is de EMA gelukkig nog terughoudend om dit nu aantoonbaar niet-functionerende FDA-systeem te kopiëren.

Dat kankerpatiënten en oncologen veelbelovende middelen snel beschikbaar willen hebben, is begrijpelijk. Maar wat heb je eraan als blijkt dat veel van die middelen de belofte helemaal niet nakomen (en soms wel onverwacht nare bijwerkingen geven)? Haastige spoed is ook voor nieuwe kankerpillen zelden goed. 

meer van marcel levi

  • Marcel Levi

    Marcel Levi is internist, voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Wim van der Pol

    Apotheker niet praktiserend, Delft

    Ik ben het eens met de zienswijze van Marcel Levi, maar de snelle introductie en toelating is wel begrijpelijk als we de succesvolle toelating van anti-HIV middelen in ogenschouw nemen. Bij cytostatica speelt nog iets anders. Bij de ene patiënt is he...t effectief en bij andere in het geheel niet. De oorzaak is nog niet bekend en een screening is nog niet gevonden. Ik zou daarom niet willen spreken van het testen van nieuwe middelen, maar uitproberen op individueel niveau. Een evaluatie is beslist noodzakelijk.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.