Geestesziek
We kijken nog altijd schuins naar ‘schizofrenen’
1 reactieIn The Times Literary Supplement las ik een artikel over een boek van T.M. Luhrmann en J. Morrow – Our most troubling madness – Case studies in schizophrenia across cultures.
Het begint met deze anekdote: ‘Een Europese antropoloog is in West-Afrika op onderzoek naar de plaatselijke visie op geestesziekte. In een dorp treft hij een oudere man die hem vertelt dat ze zijn oom in een hut opgesloten houden. ‘Waarom?’ vraagt de antropoloog. ‘Nou’, zegt de man, ‘hij kan praten met mensen die vijftig kilometer verderop wonen. Ik weet niet hoe u dat noemt in uw cultuur, maar wij noemen zo iemand stapelgek.’
Aardig antidotum tegen de ooit zo populaire notie dat psychiatrische patienten in andere culturen op handen gedragen worden als wijzen die iets in de gaten hebben dat de zogenaamde gezonde geesten niet kunnen zien.
In de eerste jaren van kennismaking met andere culturen meenden Europeanen nauwelijks geestesziekte aan te treffen onder de gekoloniseerde volkeren. Dat werd toegeschreven aan het makkelijke leventje te midden van een overvloedige natuur. Tja. Die indruk sleet, of keken ze beter? Of kwam het door onderwijs, christendom of gekoloniseerd worden, dat er uiteindelijk net zoveel geestesziekte was als in Europa?
Inmiddels weten we dat schizofrenie overal voorkomt. Dat blijkt uit de Interactional Pilot Study of Schizophrenia uitgevoerd door de WHO. Maar al is het dan wereldwijd bekend, toch kijken we nog altijd schuins naar ‘schizofrenen’. Dat blijkt onder andere uit onze afkeer van het woord. ‘Schizofrenen’, wie zegt dat nou?
‘Hersenziekte’ is een veel te grove aanduiding. Een betere beschrijving is ‘genetisch/neurologisch bepaalde gevoeligheid voor schizofrene ontsporing’. Waarbij we toegeven nog weinig of niets te weten van de cerebrale verankering van deze ellende. De duivel zit in die ‘gevoeligheid’. In de sixties dachten we dat een gezin schizogeen kon zijn. En de maatschappij natuurlijk, ‘we leven toch in een gekmakende wereld?’ Ken Loach maakte er een vernietigend bedoelde film over, Family Life. Het idee dat hele goeie mensen stukgemaakt worden in de psychiatrie werd nog eens sterker neergezet in One flew over the cuckoo’s nest, een film waar we allemaal woedend uit kwamen.
Gelukkig is er nu nuance in het beeld gekomen en in het boek worden meerdere gevallen beschreven van geesteszieken in Thailand en India die het redelijk maken doordat ze enigszins ingebed worden in een maatschappelijke context. Waarmee we op een even hardnekkig als ernstig probleem stuiten: het is vaak de reactie van de omgeving die ertoe leidt dat schizofrenie een invaliderende chronische ziekte wordt. De afbraak van institutionele zorg deed vele lijders in onprettige uithoeken van onze maatschappij belanden, of gewoon op straat. Nee, van inbedding is dan natuurlijk geen sprake. Maar voor iemand als de man die zijn zuster en Els Borst ombracht is het moeilijk een inbedding te bedenken waarin hij gedijt, en de mensen om hem heen ook.
HLL Beckers
Psychiater, Maastricht
Met interesse las ik de collum van collega Keizer “ geestesziek” .
Wat een pleidooi voor de-stigmatisering leek te worden liet mij uiteindelijk achter met een wrang gevoel. Associaties met praktijken en films uit de jaren 70 zijn weinig actueel noc...h bevorderen. De zienswijzen op seksuele diversiteit, en de behandeling van de nodige “somatische ziektes” , om maar eens wat te noemen, waren op dat moment maatschappelijk ook weinig verantwoord en state of the art. Schizofrenen bestaan niet en noemen “ we” gewoon mensen met schizofrenie. Gekunstelde omschrijvingen voldoen nauwelijks en gaan vaak voorbij aan het feit dat we inderdaad “ gewoon “ te maken hebben met een hersenziekte die in dit geval een met name psychiatrische en in mindere mate neurologische presentatie kent. Of de omgeving er dus voor zorgt dat schizofrenie een invaliderende chronische ziekte wordt valt ernstig te betwijfelen. Dit laat onverlet dat een adequate behandeling, en sociale inbedding dit proces kunnen vertragen, of tenminste zorgen voor een betere kwaliteit van leven. patiënten institutionaliseren, op straat laten belanden of stigmatiseren doen dit niet. Associaties met de moordenaar van Mw. Borst evenmin.
H.L.L. Beckers
Psychiater