Euthanasie bij dementie
7 reactiesIk had een ander onderwerp in gedachten, maar de actualiteit van een advertentie over euthanasie bij dementie was dwingend. De tekst van de advertentie, ondertekend door 220 collega’s, luidde: ‘Een dodelijke injectie geven aan een patiënt met vergevorderde dementie op grond van een wilsverklaring? Aan iemand die niet kan bevestigen dat hij dood wil? Neen, dat gaan wij niet doen. Onze morele weerzin om het leven van een weerloos mens te beëindigen is te groot.’
Als ik euthanasie weiger bij demente mensen, is het om een pragmatische reden. Ik durf niet. De paar keren dat ik een opgewonden demente mens onder dwang een kalmerende injectie gaf, vond ik verschrikkelijk. Laat staan dat ik hem voor eeuwig wil kalmeren.
Ik heb echter niet vernomen dat de minister mij of andere artsen euthanasieplicht wil opleggen. Er is geen gewetensnood, wel een retorische truc. Mijn collega’s willen euthanasie bij dementie als moreel weerzinwekkend benoemd zien. Ik ben oud genoeg om de morele weerzin tegen de pil te hebben meegemaakt. Het was ooit algemeen bekend, toch bij mannen, dat de pil vrouwen in liederlijke promiscuïteit onderdompelde. Abortus was moord en homoseksualiteit een te behandelen ziekte. Ik heb de ellende van ongewenste zwangerschappen van te dichtbij meegemaakt. Ik herinner me het activisme van bevlogen enkelingen en het zwijgen van het artsenkorps.
De morele weerzin geldt niet voor het negeren van de wilsverklaring. Mijn collega’s ontmenselijken de demente mens. Zij verliest niet alleen haar geheugen, ze ontnemen haar ook haar verleden. Ze wordt een leeg blad, zonder zeggenschap overgeleverd aan hun liefdevolle zorgen. Het argument om de wilsverklaring te negeren is: ‘Wij, deskundige artsen, weten beter. U hebt geen idee hoe het is dement te zijn en u kunt daar dus niet over oordelen.’ Het is niet zo erg, uit uw huis gehaald te worden en opgesloten, uw spiegelbeeld voor uw dochter houdend maar uw dochter niet herkennend, een woordenstroom uitbrakend die door niemand wordt begrepen.
Er bestaat een krachtig gedachtenexperiment over. Veronderstel dat de demente persoon gedurende één dag al haar cognitieve vermogens terugkrijgt. Zij beleeft bewust de toestand waarin zij de afgelopen dagen leefde. De volgende dag is ze haar cognitieve vermogens weer verloren. De beslissing die zij die bewuste dag zou nemen: dat is de ethisch juiste. Ai. Hoeveel zouden een voortgezet bestaan in dementie verkiezen boven een goede dood? Het is een duivels dilemma: weerloze mensen doden is immoreel; maar hun levenswil negeren is onethisch.
Hoe vaak zeggen familieleden van demente mensen niet: dit had mijn vader/moeder nooit gewild. Het is vreselijk arrogant dit te ontkennen. Het is deze grondstroom, die aan het maatschappelijk debat over euthanasie bij dementie trekt. Tijdig uit het leven stappen klinkt mooi. Maar wanneer is tijdig niet te vroeg en niet te laat? Kunnen we dit verwachten van de eenvoudige medemens, of is dit slechts een voorrecht voor de hooggeschoolde? Wij, het volk van de lage landen, hebben artsen een prachtige wet gegeven die euthanasie mogelijk maakt. Wij, het volk, willen de laatste wil van een medemens erkennen. We zoeken een uitweg uit het duivelse dilemma, voorzichtig tastend. Collega’s, verschans je niet op morele hoogvlakten. Maar voel je ook tot niets verplicht.
Lees ook: download dit artikel (pdf)
josvanbemmel
huisarts, Amersfoort
Nog even een reactie op de bijdrage van collega van Rijn uit Rheden. Hij spreekt in zijn reactie van 'het plegen van euthanasie'. Naar mijn mening wordt euthanasie uitgevoerd en niet gepleegd. Een moord of een aanslag wordt gepleegd. Door het woord... 'plegen' te gebruiken, wordt euthanasie a priori in een kwaad daglicht geplaatst. Hetzelfde geldt voor het incorrecte gebruik van het woord 'stiekem' door de makers van de website nietstiekembijdementie.nl.
Verena Böttcher
Specialist Ouderengeneeskunde, Arnhem
Heel mooi. Ook de reacties zijn van meerwaarde.
Wat ik mis in de discussie, steeds eigenlijk, is hoe het toch is ontstaan dat nou juist dokters mensen uit hun tragische ontwikkelingen moeten verlossen door bij hen de dood te veroorzaken? Persoonlijk... volg ik de logica gewoon eerlijk gezegd niet, en dat heb ik nooit gedaan. Er zijn beroepen die een veel betere voorbereiding geven tot het doden van mensen, zoals slager, apotheker misschien, militair. Als je het fenomeen 'omdenken' kent begrijp je waar ik heen wil. Het is niet dat ik in principe tegen euthanasie ben. Het is zeker niet dat ik het lijden niet zie, daar ben ik van heel dichtbij mee bekend. Maar waarom er van dit maatschappelijk en existentieel probleem 'zo maar' een medisch probleem is gemaakt, dat is mij toch niet geheel helder.
j.bakker
huisarts n.p., amsterdam
In mijn wilsverklaring wil ik zetten dat ik euthanasie wens bij dementie.
De kinderen kunnen dan inderdaad zeggen dat vader deze mensonwaardige toestand absoluut niet wilde.
Ik heb die wilsverklaring nog steeds niet ingeleverd, want ik vind het moei...lijk te verwachten van een andere dokter wat ik zelf als dokter nooit heb willen en kunnen doen.
Hetzelfde dilemma als door collega Bonneux zo goed beschreven, maar dan in de notendop van mijn eigen schedel
Dennis van Spanje
Specialist ouderengeneeskunde, Huis ter Heide
Dank collega Bonneux voor de bijdrage. Uiteraard blijft het onderwerp gemende gevoelens oproepen en zo ook deze column. Indringend is de omschrijving: "Het is niet zo erg, uit uw huis gehaald te worden en opgesloten, uw spiegelbeeld voor uw dochter h...oudend maar uw dochter niet herkennend, een woordenstroom uitbrakend die door niemand wordt begrepen".
De kracht van het gedachtenexperiment ontgaat me daarentegen enigzins. Juist het niet meer aanwezig zijn van de vroegere persoon is hier soms de kern van het probleem. De persoonlijkheid kan er nog zijn, of geheel veranderd zijn. Naar wie gaat de dementerende een dag terug. Naar de wilsbekwame oude zelf of nieuwe zelf, zeg het maar. Mij helpt het niet.
Net als de betekenis van "dit had mijn vader/moeder nooit gewild". Volstrekt invoelbaar, maar m.i. niet iets om mee verder te kunnen in de gedachtenontwikkeling. Bijna niemand had enige tegenslag gewild, zo zijn we niet gebakken. Maar dat lossen we meestal niet op door iedereen zijn/haar bestaan te ontnemen.
En toch een waardevolle column. Al was het maar weer, omdat de dementerende centraal wordt gesteld en niet het leed wat de dokter doormaakt als hij de vraag op zijn weg treft en hier niets mee wil.
P.J.E van Rijn
huisarts niet-praktiserend, Rheden
Een demente patiënt heeft ooit uit vrije wil en onder wilsbekwaamheid een document ondertekend , waarin deze verklaard heeft, dat er op hem of haar onder bepaalde omstandigheden euthanasie moet worden gepleegd en wel op een moment dat deze daar dan ...zelf geen weet meer van heeft . Op dat moment bestaat er echter geen actueel stervensverlangen meer . Deze actuele patiënt heeft er echter wel recht op erop te kunnen vertrouwen , hoe primitief en dierlijk ook , niet door zijn of haar dokter te worden gedood . Zoals een hond zijn baas vertrouwt . Luc Bonneux mag van geluk spreken dat hijzelf niet een terminale injectie durft te geven . Daardoor zal hij dan ook hopelijk niet snel tot diè groep mensen gaan behoren ,die door Hannah Ahrendt zo treffend omschreven is in haar verslag van het proces Eichmann als de banaliteit van het kwaad . ` Wij , deskundige artsen ` weten juist nièt beter .Wij zijn geen rijksambtenaren die zich op bevel van het een of andere rijksdocument gedwongen voelen om een ongefundeerd rijksbevel uit te moeten voeren .Over ` morele hoogvlakten ` gesproken .... Peter van Rijn , Rheden
josvanbemmel
huisarts, Amersfoort
Net als bij Menno Oosterhoff is deze reactie van Luc Bonneux ook mij uit het hart gegrepen. Het gaat inderdaad over 'durf' een zeer lastig dilemma. De wilsverklaring ontkennen en euthanasie bij vergevorderde dementie afdoen als stiekem doodmaken ( ...www.stiekembijdementie.nl) , gaat mij vele bruggen te ver.
Menno Oosterhoff
psychiater, THESINGE Nederland
Deze reactie is mij uit het hart gegrepen. Tegenstanders van euthanasie werpen zich vaak op als hoeders van de moraliteit en ethiek.
Maar deze moralitieit lijdt er wel toe dat de weerloze mensen veroordeeld zijn tot een leven waarvan ze toen ze nog ...weerbaar waren uitdrukkelijk hebben gezegd dat ze het niet wilden.
Ik zie wel dat het uiterst ingewikkeld is hoe je daarmee om moet gaa. Een dierbare aanwijzen aan wie je de zeggenschap overdraagt?
Hoe dat ook. Deze manier van reageren zoals in de krant vind ik niet. Bert Keizer schreef er ook eens over maar dat was veel aarzelender.