Empathie
3 reactiesDe Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) deed recentelijk via paginagrote advertenties in landelijke dagbladen een oproep om Albert Heringa ‘een hart onder de riem te steken’.
Binnenkort bepaalt het Gerechtshof in Den Bosch of hij wordt gestraft omdat hij in 2008 zijn 99-jarige moeder hielp bij haar wens om te sterven. Eerder deze maand werd voor de derde keer een voorwaardelijke celstraf van drie maanden geëist. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) mag hij zich niet beroepen op overmacht en waren er voldoende aanknopingspunten om een arts te zoeken voor euthanasie. De NVVE probeert onze empathie én die van het gerechtshof te mobiliseren zodat we met elkaar erkennen dat de beste man geen andere keuze had dan zijn moeder te ‘helpen’. ‘Afhankelijk van de uitspraak kan dit voor Albert Heringa het eind zijn van een jarenlange, zware procesgang. Hij verdient dan ook de steun van ons allemaal’, stelt de NVVE. Een beroep doen op ons empathisch vermogen in een zaak die medisch-ethisch zo complex is, voelt pervers.
Empathie wordt gedefinieerd als het vermogen in en mee te voelen met wat je denkt dat de belevingswereld van anderen is. In zijn boek ‘het empathisch teveel’, schrijft de Vlaamse hoogleraar filosofie, Ignaas Devisch, dat empathie als moreel kompas een wankele basis vormt voor onze huidige samenleving. De foto van het aangespoelde Syrische jongetje bijvoorbeeld, verlamde het nadenken, kritisch analyseren en het vermogen om naar het totaalplaatje te kunnen kijken. Tegenwoordig krijgen we meer leed te verstouwen dan ooit tevoren en ‘moeten’ we 24/7 meevoelen met de hele wereld. Wereldwijde ellende wordt ons met geweld door de strot geduwd, zoals bij Toulouseganzen die worden vetgemest voor foie gras.
Empathie heeft als nadeel dat ze ‘bijziend’ is, omdat ze zich richt op enkelingen en vervolgens geen oog meer heeft voor de rest van de wereld. De sterke emotionele lading creëert eenzijdigheid en selectiviteit, waardoor bijvoorbeeld Serious Request zo succesvol is en we diep in de buidel tasten omdat we opeens heel veel voelen bij miljoenen kinderen in Nigeria, Congo en Nepal die door rampen en conflicten gescheiden zijn van hun families.
Doordat we over zo’n sterk inlevingsvermogen beschikken, zijn we ook gemakkelijke slachtoffers van commerciële manipulatie, zoals duidelijk werd door ‘zielige Victor’. Dit jonge Belgische patiëntje werd in 2013 ingezet door de farmaceutische industrie om via mediaoptredens en de daaruit voortvloeiende morele ophef vergoeding van een duur geneesmiddel te bewerkstelligen, waardoor de omzet van de betreffende farmaceut omhoogging. Om onze empathie op te wekken is volgens Devisch een aantal factoren bepalend, zoals het gevoel dat we iemand kennen en de zekerheid dat ons ingrijpen ellende kan voorkomen. Daarnaast blijkt dat hoe onschuldiger het slachtoffer in onze ogen lijkt, des te sterker ons inlevingsvermogen wordt aangesproken.
De NVVE probeert Albert Heringa nu neer te zetten als een onschuldige man die het beste wilde voor zijn moeder. Dat is vanuit zijn perspectief vast juist, maar het is in dezen onkies om een juridische aangelegenheid te laten ‘vervuilen’ door empathie.
download
Manon Kleijweg
Ouderenpsychiater, Utrecht
Stel, je bent een oudere heer, ooit uit Irak naar Nederland gevlucht. De martelingen en gevangenschap hebben hun sporen nagelaten: je worstelt nog steeds met onverklaarde pijnklachten. Je wordt verwezen naar een in dit beeld gespecialiseerde psychiat...er in het LUMC. Een bekende psychiater zelfs, verzekert de huisarts je. Nieuwsgierig kijk je eens rond op het internet. Daar ontdek je dat dokter van Fenema haar meningen niet onder stoelen of banken steekt. Ook niet over jou. In haar columns voor ThePostOnline noemt ze je een “hitsige nieuwkomer die de woestijnmores hoger heeft zitten dan onze genderneutrale IKEA-mentaliteit”, en die als oudere “zijn evolutionaire nut verloren heeft”. Zonde als er aan jou geld wordt uitgegeven, vindt ze, ten koste van goede basiszorg aan ongelukkige Nederlandse ouderen, al zijn die, zoals ze schrijft, evolutionair gezien evengoed nutteloos (column Volkskrant 18-10-2016). Hoe dan ook verlangt ze bescherming door “mannen die er trots op zijn dat ze man zijn, westers en blank” (ThePostOnline). Het verbaast je niet om in bovenstaande column te lezen dat deze psychiater niet veel heeft met empathie. Op het gebied van Shared Decision Making heb je van haar weinig te verwachten want, vindt ze, “de piloot in een vliegtuig maakt ook niet eerst een rondje door de cabine om te inventariseren wat de wensen van de passagiers zijn” (Medisch Contact 9-11-2016). Dáár heeft ze werkelijk een punt: menig gezagvoerder aarzelt tegenwoordig niet om de koers van zijn vliegtuig met Ibizagangers te verleggen naar Spitsbergen voor een soberder uitje.
Je bent het met haar eens dat iedereen het recht heeft om in vrijheid zijn mening te uiten. Maar je vraagt je wel af waarom Medisch Contact, nota bene opgericht uit verzet tegen het racisme en de willekeur van de nazi’s, een podium biedt aan een arts die meningen ventileert die zo strijdig zijn met de principes van haar beroepsgroep (KNMG website: artseneed/ verklaring van Genève).
Martin Beeres
Huisarts, Hoevelaken
Goed geschreven column met een juiste conclusie. We moeten ons steeds meer hoeden voor sentiment beslissingen. Vragen om leven en dood zijn complex en verdienen uiterste zorgvuldigheid. Zie ook de praktijkperikel verder in hetzelfde blad.
W.J. Duits
Bedrijfsarts, Houten
Het is jammer dat zelfs hoog opgeleide mensen die toch zouden moeten weten hoe een rechtstaat werkt een misplaatst beroep doen op levende sentimenten in onze maatschappij.
Het is ook jammer dat al dit geld is gespendeerd aan een absoluut misplaatst...e actie door de NVVE.
Dit is geen empathie wat hier wordt bedreven door de NVVE, het is het gedrag van een dreinend kind dat ze zin niet krijgt.