Dying broke

Deze zomer verdiepte ik mij in de ontluisterende onderzoeksserie Dying Broke van The New York Times. De serie beschrijft hoe miljoenen Amerikaanse ouderen, ondanks een leven lang werken en sparen, in grote financiële problemen raken door de exorbitante prijzen van langdurige zorg.

Sinds 1965, toen president Johnson de socialeverzekeringsprogramma’s Medicare en Medicaid introduceerde, is in de VS de ouderenzorg nauwelijks veranderd. Medicare dekt de meeste zorgkosten voor 65-plussers, maar vergoedt ouderenzorg thuis of in een verpleeghuis alleen kort­durend, zoals na een operatieve ingreep. Medicaid dekt wel langdurige ouderenzorg, maar alleen voor de armen. In de praktijk betekent dit dat mensen uit de middenklasse eerst hun spaargeld en bezittingen, zelfs hun huis, moeten verliezen om aanspraak te kunnen maken op vergoeding van dure ouderenzorg. Wanneer ze in het verpleeghuis terecht­komen, mogen ze nog maar 50 dollar per maand van hun pensioen behouden. De achterblijvende partner wordt nood­gedwongen en berooid opgevangen door kinderen of kleinkinderen. Dit leidt tot een golf van angstige, gestreste en bestaans­onzekere ouderen die hun American dream zien eindigen in een nachtmerrie.

Ik herinner me nog een Amerikaanse patiënt op de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis op Aruba. Bezorgd liet hij weten dat het krediet van zijn creditcard dekking gaf tot ‘maar’ 150.000 dollar. De Nederlandse SEH-arts stelde hem gerust: ‘Sir, for that amount you can probably buy this hospital.’ Het grapje is illustratief voor het prijsverschil tussen zorg in de VS en andere westerse landen. Die in de VS is buitensporig duur, maar dat is niet altijd zo geweest. Tot de jaren tachtig waren de prijzen redelijk en gereguleerd. Daarna trok de overheid zich meer en meer terug en kreeg de markt vrij spel. Men geloofde dat marktwerking en concurrentie zouden leiden tot meer efficiëntie en innovatiekracht. En hoewel geen land ter wereld meer innovatieve behandelingen en technologieën heeft voortgebracht, profiteert de gewone Amerikaan hier weinig van. Vooral ouderen lijden onder een peperduur gecommercialiseerd zorgsysteem waarin ongelijkheid de boventoon voert.

Ook bij ons bestaat een groeiende en zorgwekkende tweedeling

De sluiting van verzorgingshuizen en een toenemende vergrijzing hebben ook in ons land de privatisering van de ouderenzorg gestimuleerd. Het grijze goud van babyboomers blijkt booming business. Zo is het aantal commerciële verpleeghuizen in tien jaar tijd vervijfvoudigd naar ruim vijfhonderd. Hoewel we graag geloven dat medische zorg in Nederland voor iedereen toegankelijk is, bestaat ook bij ons een groeiende en zorgwekkende tweedeling. Rijkere ouderen kunnen zich een plekje veroorloven in een zorgsuite van een luxe verpleeghuis, terwijl minder welgestelde ouderen (en hun overbelaste mantel­zorgers) jaren moeten wachten op een zeld­zame plek in een verpleeghuis waar de zorg meer en meer verschraalt.

Laten we de situatie in de VS zien als een waarschuwing en blijven streven naar een samenleving waarin iedereen waardig oud kan worden, zonder de vrees dat de laatste jaren worden beheerst door financiële zorgen. Ín de grond eindigen we allemaal, maar áán de grond zou niemand moeten eindigen. 

Dit was de laatste column van Danka Stuijver voor Medisch Contact. De redactie dankt haar voor drieënhalf jaar geëngageerde en gepassioneerde bijdragen!