Dokters en sterfbedden

Sommige, of nee, verreweg de meeste van onze handelingen kun je niet binnen de veilige omheining van een protocol krijgen. Zo weet niemand hoe vaak u op uw scherm mag kijken terwijl de patiënt tegenover u zit. Of hoeveel telefoontjes u tijdens zo’n gesprek mag beantwoorden. Of welke disciplinaire maatregelen u tegemoet kunt zien als u een patiënt drie kwartier laat wachten. Vooral dat laatste, helaas niet-bestaande, protocol zou mij erg aanspreken.

Rond de dood doen we ook van alles wat niet te verankeren valt in protocollen. Eigenlijk moet je daar vooral je eigen weg zoeken en dan blijkt dat we soms voor een zeer persoonlijke aanpak kiezen, waar echter wel wat op valt aan te merken.

Soms is de inbreng van de dokter rond een sterfbed ongepast

Katja ten Cate schreef hierover in haar proefschrift Dokters & doodgaan. Er is ergens een punt waar de inbreng van de dokter rond een sterfbed ongepast begint te worden omdat hij vergeet dat het niet zijn sterfbed is maar dat van de patiënt. Zo noemt zij het feit dat artsen het nogal eens hebben over ‘een natuurlijk overlijden’ en dat dat beter zou verlopen, op de een of andere manier aanvaardbaarder, of draaglijker zou zijn dan… ja, dan wat?

Het woordje ‘natuurlijk’ is een bekende bananenschil. De paus vindt de nare onderbreking van de liefdesdaad ‘natuurlijk’ en de pil natuurlijk ‘onnatuurlijk’. Bijna iedereen vindt speelgoed van hout ‘natuurlijker’ dan dat van plastic. Opium is natuurlijk. Oxycodon is onnatuurlijk, bijna chemisch zeg maar. Als je even wroet dan ontdek je achter ‘natuurlijk’ niks anders dan ‘vind ik prettiger’, ‘is meer naar mijn smaak’, ‘zo wil ik dat doen’. Het woord wordt wel gebruikt rond de dood, bijvoorbeeld als men zegt dat we ‘de natuur haar gang moeten laten gaan’. Men bedoelt dan een ‘ongerept’ sterven, dat niet ‘bezoedeld’ wordt door maatregelen die de zieke het graf in duwen in plaats van haar daar zachtjes en geheel op eigen kracht in te laten neerdalen. Ten Cate wijst deze notie terecht af als een verwarrende illusie waar je je patiënt niet mee lastig zou moeten vallen.

Een ander heikel thema is verzoening met kinderen waar de stervende van vervreemd is. Ik ben nooit zo ver gegaan dat ik achter de rug van een patiënt om contact heb gezocht met een zoon of een dochter. Maar ik heb wel meerdere malen gevraagd om toestemming voor zo’n initiatief – soms ook gezeurd, moet ik toegeven. En inderdaad, dat was omdat ik het geen goed sterven vond als de vete onopgelost bleef. Ik heb me een keer lelijk vergist bij een grootvader die verdacht werd van onheuse spelletjes met een kleindochter. Mijn pogingen om deze opa en de nog altijd briesende zoon snikkend in elkaars armen te doen vallen, liepen op niets uit. Het enige resultaat was opgerakelde bitterheid. Je wordt bedankt, dokter.