Blogs & columns
Column

De vierde onmacht

5 reacties

De invoering van darmkankerscreening volgde hetzelfde scenario als borstkankerscreening. Over hoe effectief dikke-darmkankerscreening met de iFOBT is, kunnen we lang debatteren. Er is geen evidence. Maar dat burgers en politici alweer geen flauw benul hebben van de balans tussen baten en schade, dat staat vast.

Bij borstkankerscreening is het een empirisch vastgesteld feit dat 98 procent van de deelnemende Nederlandse vrouwen de baten ervan overschatten met gemiddeld een factor 100. Dat is de bedoeling. Hoe meer informatie een land verstrekt, hoe meer deelnemende vrouwen het fout hebben. Nederlandse vrouwen scoren daarom heel laag in kennis over de objectieve feiten. Ze krijgen veel informatie, maar die is opzettelijk misleidend. Bij darmkankerscreening is het niet anders.

De effectiviteit van de huidige dikke-darmkankerscreening is onbekend: er is geen betrouwbare evidence over de tegenwoordig gebruikte iFOBT, anders dan diep rooskleurige extrapolaties van de oude FOBT. Maar in het geheel van de sterfte blijft de tienjarige kans op overlijden aan dikkedarmkanker bij een bevolking zonder bekend hoog risico laag, de kans op overdiagnose en overbehandeling groot. Een recente meta-analyse met besliskundige analyse (BMJ 2019; 367: l5515) beschrijft hoe de gemiddelde, goed geïnformeerde burger screening afwijst bij een vijftienjarig risico op klinische dikkedarmkanker onder de 3 procent. Dat risico haalt het gemiddelde Nederlandse screeningslachtoffer niet. Met andere woorden: hij neemt deel aan screening omdat hij slachtoffer is van desinformatie van staatswege.

‘De mensen willen bedrogen worden’

Bij dreiging van invoering van dikke-darmkankerscreening schreef ik daarom naar de redacties van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) en Medisch Contact (MC). Ik vroeg om een eenvoudige enquête bij hun abonnees, artsen. De FOBT is even oud als ik (1954). De goed uitgevoerde trials over dikke-darmkankerscreening waren toen meer dan twintig jaar oud. Het aantal artsen zonder bekend hoog risico op darmkanker dat zich spontaan liet screenen met enige test op dikkedarmkanker schatte ik op minder dan 2 procent. Als dikke-darmkankerscreening een groot goed was voor de gezondheid, bleek 98 procent van de artsen daar niet van op de hoogte. Mogelijk waren ze beter geïnformeerd dan de leek, en vonden het sop van overdiagnose en overbehandeling de kool van een beperkt lagere incidentie en kankersterfte niet waard. Ik kan me niet herinneren dat het NTvG heeft geantwoord. MC, bij monde van toenmalig hoofdredacteur Crul wel. Hij vond het een uitstekend idee en ik had natuurlijk gelijk. Zoals steeds, omdat ik als onafhankelijk wetenschapper de beschikbare evidence bekijk, iets waar redacties en journalisten van medische tijdschriften blijkbaar geen tijd voor hebben.

Preventieve bevolkingsinterventies gericht op gezonde volwassenen gehoorzamen aan de wet van de grote getallen. Je moet krachtig bewijs en transparante informatie eisen. Maar het bewijs van doelmatigheid voor interventies als kankerscreening of griepvaccinatie is papierdun, de geleverde gezondheidsinformatie is opzettelijk bedrieglijk, overdreven rooskleurig of gewoon gelogen. Elders trachten onderzoeksjournalisten van de vierde macht, de pers, de waarheid boven water te krijgen en gaan ze op zoek naar de oorzaken van bedrog. Zo kan een goed geïnformeerd zelfzuiverend debat op gang komen. De medische pers, buiten The BMJ als lofwaardige uitzondering, doet collectief of haar neus bloedt. Als ik hen daarop aanspreek, is het antwoord, in varianten: ‘De mensen willen bedrogen worden.’ Ze worden dan ook bedrogen, al decennia. 

meer van Luc Bonneux

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Gadellaa

    Huisarts, Nagele


    Heerlijk wetenschap!
    Kahneman: Ons feilbaar denken. Prospecttheorie. Gedragswetenschap:
    Een lage waarschijnlijkheid op een groot verlies geeft angst voor risico. Mensen krijgen dan een afkeer van het risico en ze zullen ongunstige regelingen acce...pteren.
    De voorlichting is correct. Er is nergens gelogen.
    Dit geldt zelfs voor staistici hebben geen goede intuïtie. ve besluitvorming, zijn gevoelig voor bias.
    Trouwens niets nieuws onder de zon over voorlichting. Het sinterklaasverhaal gaat daar juist over. Hoe sterk was mijn geloorf in wat mijn ouders me vertelde....

  • Cornelis Bruijninckx

    niet praktiserend chirurg, Den Haag

    Een mij onbekend maar als vrij hoog geschat aantal mensen met een zogenoemde ‘uitbehandelde’ maligniteit heb ik horen zeggen dat zij elke behandeling wilden proberen “al was de kans een op een miljoen”. Zo’n uitspraak wordt ingegeven door op zich inv...oelbaar wensdenken in een dergelijke letterlijk levensbedreigende situatie. Ik vermoed dat datzelfde wensdenken een rol kan spelen bij voorstanders van bevolkingsonderzoeken. Bovendien sluit het concept van bevolkingsonderzoeken naadloos aan bij onze rationele opvattingen over het ontstaan van kanker, namelijk dat (soliede) kankers klein beginnen en dan nog met (bijna) 100% zekerheid genezen kunnen worden. Beide invoelbare fenomenen maken dat onze bestuurders en hun adviserende medici als een blok vallen voor dit concept en geen acht willen of kunnen slaan op de rationele en houtsnijdende argumenten c.q. nuanceringen van tegenstanders van het concept. Ikzelf moet hier toegeven dat ik meedoe met het bevolkingsonderzoek darmkanker, wetende dat mijn kans bij qcancer is berekend op minder dan 1%. Waarom dan toch meedoen? Totaal niet belastend onderzoek (zolang er geen scopie aan te pas komt) en de notie dat ik, als er over een aantal jaren een vergevorderd stadium darmkanker bij mij geconstateerd zou worden, geen makkelijk weerwoord zou hebben tegen het verwijt van familieleden dat ik ook niet zo eigenwijs had moeten zijn deelname te weigeren. Om dezelfde irrationele reden doe ik mee aan de Postcodeloterij. Van mij had die postcodeloterij niet gehoeven, maar nu die bestaat ....

  • E. Lim

    anesthesioloog, niet praktiserend, Hardenberg

    In plaats van de twijfelachtige screening : mamma screening, darm screening , PSA screening etc, zouden wij de bevolking beter goed informeren op de nut van vaccinatie(s). Vele mensen denken dat als je een griepprik hebt gehad, dan ben je absoluut im...muun bent en niet meer verkouden kunt. En omdat de meeste mensen niet weten wat het verschil is tussen de echte, gevaarlijke griep (Influenza) en de "gewone" verkoudheid ("common cold"} voelen ze zich bedrogen, en gaan niet meer naar de griepprik, met alle gevolgen van dien. Idem dito met steeds dalende percentage van inentingen bij kinderen. Hier schieten wij nog echt te kort. Nog veel werk aan de winkel dus.

  • vrouw

    , huisarts

    Aan mijn lijf geen BVO. Zeker niet sinds ik bij een nascholing over mammacarcinoom kreeg te horen dat elk mammogram een licht verhoogd risico op borstkanker geeft. Dus de screening is ook nog eens schadelijk.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Screening is big business... De voorstanders varen er wel bij, het bezorgt ze status, inkomen, werk en macht. Die laten ze zich niet afpakken, hoe oorverdovend en oogverblindend de afwezigheid van wetenschappelijk bewijs ook is.

    De tegenstanders ...halen hun schouders op, en laten het voor wat het is, tegen aanzien, geld en macht strijden is zinloos. De windmolens van Don Quichot. Ik heb ze al heel vaak van dichtbij gezien. Nu kijk ik er alleen nog na en geniet van het uitzicht.

    En dus gaan we vrolijk door met borsten pletten van onwetende vrouwen, baarmoedermondjes van vrouwen met een laag risico schrapen en argeloze burgers een slang in de kont te stoppen. De commercialisering van de angst voor de dood.

    Medicine, above all, is business...

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.