De Pest

Ik las La Peste van Albert Camus in de humaniora, als leesopdracht voor Frans. Niets kweekt beter anarchisten en atheïsten dan een jezuïetencollege. Dokter Rieux, Camus’ hoofdpersonage, zette me op het spoor van de geneeskunde. Onvergetelijk is de gruwelijke doodsstrijd van een kind dat sterft aan de Pest en de gewetensstrijd van een pater jezuïet bij dat doodsbed.

Diens naïeve godsgeloof werd er even meedogenloos afgemaakt als het mijne. Geschreven in een kraakhelder Frans zonder enige pathos of tierelantijn laat Camus geen vluchtweg. Je kunt niet erover, niet erlangs, niet eronder. Wat heeft dit jonge kind misdaan, dat het deze gruwel moet beleven. Je kunt de absurditeit van zijn lijden enkel negeren of ontkennen, een misdaad die een mens zijn menselijkheid ontneemt. Het leven is zinloos, maar dat is nooit een excuus voor berusting. Dokter Rieux verzet zich met alles wat hij kan tegen de Pest. Niet omdat dat verzet zin heeft. Camus gruwelt van idealisme. Maar verzet maakt het leven de moeite waard geleefd te worden.

In de moderne opvattingen over ziekte en gezondheid heeft ziekte een oorzaak. Wie ziek wordt, heeft dat aan zichzelf te wijten. Hij heeft niet geleefd volgens de moderne inzichten over gezond leven en heeft onvoldoende preventie geconsumeerd. Als het niet aan de slechte levenswijze ligt, dan aan de genen. Die gaan we binnenkort behandelen.

Het is bedrog. Mensen worden ziek omdat ze pech hebben of oud worden. Rijk is beter beschermd en langer gezond dan arm, maar evenmin bestand tegen de tand des tijds. Veroudering is pech, opgestapeld in het genoom over miljoenen generaties. De natuur geeft geen zier om ons overleven. Lijden heeft geen zin of oorzaak. Als dokter Rieux verzorg ik mensen, omdat het een aangenaam tijdverdrijf is en omdat zorgen voor mensen met pech ons menselijk maakt. Mijn bestaan is zinloos: zorgen en bezorgd zijn om de ander schenkt het waarde.

Ik was nooit geïnteresseerd in geld. Dan was ik wel kwakzalver geworden. Met mijn radde tong en vlotte praatjes heb ik een fortuin laten staan. Ik ben ooit hoogleraar willen worden, om les te geven aan jonge mensen. Hoe naïef. Ik ontdekte te laat dat hoogleraren geen les meer geven maar geld binnenhalen voor onderzoek naar datgene waarvoor geld is binnen te halen. In mijn vakgebied waren dat nieuwe rondjes in de tredmolen van de populaire illusie van maakbaarheid. De terreur van academische pedagogen met radde tong, vlotte praatjes en nul evidence over wat ze uitkramen wekte voldoende weerzin om weg te blijven uit dat onderwijs. Zo leverden deze columns een dankbare uitweg. Ik schreef vrij over de dingen die me interesseerden aan de lezers die dat interesseerde.

Ik krijg vaak te horen dat ik een roepende in de woestijn ben

Ik krijg vaak te horen dat ik een roepende in de woestijn ben. Ik krijg gelijk, en dan gaan we over tot de medisch-academische orde van de dag: geld verdienen aan goedgelovige mensen. Maar ik ben cynischer dan dokter Rieux. Ik verzet me, omdat het plezierig is. Het streelt mijn anarchistische inborst om te tonen dat de medische keizers van academie en ambtenarij ordinaire bedriegers zonder kleren zijn. Zij schreven waardeloze onderzoeksvoorstellen, ik zinloze columns: ik had het plezier. Na zestien jaar werd het tijd voor wat anders: dit is de laatste. Ik heb gezegd.

Ik dank jullie voor jullie aandacht. 

En Medisch Contact dankt Luc Bonneux voor het al die jaren delen van zijn ongezouten mening!