Besmettelijker dan omikron

Enkele jaren geleden bezocht ik voor een EU-onderzoeksproject laboratoria en ziekenhuizen in verschillende Oost-Europese landen, om na te gaan welke daarvan geïnteresseerd en geschikt zouden zijn om te participeren in studies. De kwaliteit van de laboratoria liep nogal uiteen: van een complex waar ze binnen een paar uur ebola konden diagnosticeren tot een lab dat letterlijk bestond uit een wastafel en een stoel met een rokende medewerker.

Tijdens een van die bezoeken leidde een Bulgaarse collega me rond in haar lab. Het lab beschikte over redelijke voor­zieningen voor kweekbepalingen, maar de PCR-diagnostiek was beperkt tot één volledig geautomatiseerd apparaat waar cartridges van 300 euro per test in gingen. Deze test – op twaalf wat willekeurige bacteriën tegelijk – had geen indicatie en het apparaat stond te verstoffen op een zolderkamer. ‘Een directielid is bevriend met de leverancier’, legde ze mismoedig uit.

De animo om te participeren in onze studies was bij deze bezoeken steevast overweldigend, en de vragen die ik kreeg waren niet ‘wat is de vergoeding voor overhead?’, maar ‘denk je dat we kunnen samenwerken?’ of ‘is onze ic goed genoeg?’ Cursussen die we aanboden, zaten steevast vol. Onze collega’s aldaar werden niet rijk van de onderzoeksprojecten (de EU vergoedt op basis van lokale salarissen), maar ze grepen met beide handen de kans aan om zich te ontwikkelen op onderzoeksgebied en te tonen hoe vakbekwaam ze waren. Het Europese subsidiestelsel kent zeker tekortkomingen, maar het was pure efficiëntie afgezet tegen hun gebruikelijke manier om onderzoek te organiseren. En aangezien de EU geen post ‘steekpenningen aan de directie’ vergoedt, bleken we daar ook geen last van te hebben.

‘Niets is krachtiger dan een idee waarvoor de tijd is aangebroken’

Landen met een beperkte democratische traditie hebben relatief vaak last van corruptie en mismanagement, maar deze zijn niet volk-eigen: geen Oekraïner, Bulgaar, (Wit-)Rus of Chinees vindt het een goed idee om administratieve sabotage financieel te belonen. Wel bestaat er een geestestoestand die zich kan ontwikkelen na jaren van gefnuikte ambities. Het woord hiervoor is ‘defaitisme’ en de enige remedie ertegen zijn voorbeelden van alternatieven. EU-projecten kunnen zo’n voorbeeld zijn, net als uitwisselingsstages, of eenvoudigweg vrijhandel.

‘Niets is krachtiger dan een idee waarvoor de tijd is aangebroken’, aldus Victor Hugo. Niets springt makkelijker over (zelfs in tijden van omikron) of is taaier: hoe moet je ooit iets ‘ontdenken’ of ‘ontbegrijpen’? En niets blijkt bedreigender voor de autocratische graaiers; angst voor het besef dat ze overbodig zijn, dat het leven slechts beter kan worden zónder hen, heeft Poetin cum suis zelfs gebracht tot een monsterlijke poging zulke gewaarwordingen kapot te schieten in hun buurland.

Op de korte termijn hebben de Oekraïners onze stingers, medische bijstand en noodopvang nodig. Meteen daarna moeten we in onze samenwerkingen de stroom aan krachtige ideeën en voorbeelden verder opvoeren. De tijd daarvoor is aangebroken. 

www.combacte.com