Bescherming tegen wil en dank
1 reactieOverheden beschikken over verschillende werktuigen om hun burgers te beschermen. Veelgebruikte daarvan zijn verboden en dwang jegens diezelfde burgers. Soms vinden we die bemoeienis redelijk: u bent verplicht een veiligheidsgordel te dragen in de auto. Soms is die minder vanzelfsprekend of wat arbitrair: geest altererende, toxische middelen als alcohol en tabak mag u gebruiken, maar andere weer niet.
Soms heb je de indruk dat overheden vooral hun eigen wereldbeeld beschermen: euthanasie is in de meeste landen verboden of prohibitief complex. Bescherming tegen wil en dank valt vooral vrouwen ten deel. Zo worden Afghaanse vrouwen met verplichte lichaamsbedekking behoed tegen de mannelijke wellust en beschermt de Egyptische regering demonstrerende vrouwen door ze te onderwerpen aan maagdelijkheidsonderzoeken. Historisch werden vrouwen vaak beschermd tegen domme keuzes door hun geen stemrecht te verlenen of hen te ontslaan zodra ze trouwden.
Je mag natuurlijk nooit een vrouw op haar woord geloven als ze ontkent zwanger te zijn
Wat medisch onderzoek betreft hebben regulerende instanties vooral een obsessie met vrouwen die zwanger zijn. Ze laten meedoen aan trials wordt je door medisch-ethische toetsingscommissies (METC’s) openlijk afgeraden, zelfs als het gaat om het vergelijken van twee gangbare, equivalent geachte behandelingen. En je mag natuurlijk nooit een vrouw op haar woord geloven als ze ontkent zwanger te zijn; dat moet met een test worden uitgesloten.
Ze überhaupt noemen in je onderzoeksprotocol is al gevaarlijk. Onlangs benoemden we in het protocol van een trial met een geregistreerd soamiddel dat proefpersonen tijdens de behandeling iemand zouden kunnen bevruchten. Dat mag natuurlijk niet – deelnemers tekenen daarvoor – en seks hebben met een actieve soa is altijd een slecht idee, maar goed...
Zo’n zwangerschap zouden we dan voor alle veiligheid willen opvolgen. Toen ontdekten we de hele lijst aan extra documenten die dat met zich meebrengt, in acht talen, waaronder een informedconsentformulier voor de juridische vader van het ongeboren kind, indien de patiënt die het kind verwekte dat niet zelf zou zijn. In één land werden we zelfs verplicht vooraf een verzekering af te sluiten voor zulke potentiële moeders, voor het geval zich datalekkage zou voordoen van de gegevens die we over hen zouden bijhouden. De voorafkans dat ook maar één van onze patiënten een vrouw zwanger zou maken tijdens de studie lag in de ordegrootte van één op tien miljoen (de meesten van hen hadden überhaupt nooit seks met vrouwen), dus dat was makkelijk verdiend voor die verzekeraar.
Minimumaantal te verzekeren was tien zwangeren x 250 euro = 2500 euro weggegooid publiek geld. Zwangeren kunnen precies dezelfde ziektes ontwikkelen als niet-zwangeren, maar ze worden zo goed beschermd tegen wetenschappelijk onderzoek dat er over behandelingen tijdens de gestatie nauwelijks gegevens zijn. Gelukkig lijkt er de laatste tijd wat meer aandacht en geld te komen voor dit probleem. Wil je de hoogste kwaliteit van data verkrijgen, dan heb je echter gerandomiseerde trials nodig, en daar mógen ze in de regel niet aan deelnemen. Je kunt dat een aanslag vinden op de autonomie van zwangeren, of juist lekker veilig: met al die hormonen in hun lijf kunnen ze toch nooit rationele beslissingen nemen. Ik neig zelf naar het eerste. Sowieso is met rust gelaten worden in veel gevallen beter dan opgelegde bescherming.
Meer van Miquel Ekkelenkamp
E.J. Wouda
Neuroloog, Amsterdam
Ontkennen
De zin “En je mag een vrouw natuurlijk niet op haar woord geloven als zij ontkent zwanger te zijn” in de column van Miquel Ekkelenkamp, “Bescherming tegen wil en dank” (MC 22-8-2024), is wellicht cynisch bedoeld, maar laat zich erg moeilij...k lezen.
Dat komt door het gebruik van een ontkenning als antwoord op een vraag.
Ik lees het wel eens in medische notities: “de patiënt ontkent alcoholgebruik". Zelf vraag ik mij dan altijd af wat dat precies betekent. Is het alcoholgebruik vastgesteld of bekend en zegt de patiënt, daarmee geconfronteerd, dat het niet waar is? Of heeft de patiënt op de vraag naar alcoholgebruik negatief geantwoord en wordt dat geïnterpreteerd of opgeschreven als een ontkenning?
Hoewel dit misschien als semantiek kan worden afgedaan, gebruik je een ontkenning pas wanneer wordt gesteld of al is vastgesteld dat iets wél het geval is.
Volgens het woordenboek betekent "ontkennen" immers zeggen dat iets, waarvan wordt beweerd dat je het gedaan zou hebben, niet waar is. Of: verklaren dat het gestelde niet waar is.
In de bedoelde uitspraak wordt er daardoor dus impliciet vanuit gegaan (of is al vastgesteld) dat de vrouw zwanger is. Het wordt tenslotte ontkend. In die situatie past m.i. geen cynisme, de vrouw staat namelijk al met 1-0 achter. Het wordt dan sowieso moeilijk om de vrouw in kwestie op haar woord te geloven. Een ontkenning zou dan eerder aanleiding kunnen zijn voor een leugentest dan voor een zwangerschapstest.
Een duidelijker formulering zou zijn: "De patiënt is niet zwanger óf gebruikt geen alcohol óf rookt niet." Dit laat minder ruimte voor twijfel of interpretatie en staat dan los van een vooringenomen idee of stelling, tenzij deze op waarheid berust natuurlijk.
Het gaat in de regel wel om beladen zaken. Ik ben nog nooit tegengekomen “de patiënt ontkent het gebruik van paracetamol”, terwijl toch aannemelijk is dat iedereen wel eens een paracetamolletje inneemt.
Als de patiënt zou liegen (volgens Dr. House vrijwel altijd het geval), dan is dat een gegeven, maar a priori twijfelen aan wat de patiënt zegt is onterecht, zoals Ekkelenkamp ook juist aangeeft.
Een open vraagstelling vraagt niet om een ontkenning maar gewoon om een antwoord. Een stellingname vooraf , zeker indien onbedoeld of ongegrond, kan dus maar het best achterwege gelaten worden.
Dit geldt overigens ongeacht het geslacht van de patiënt.
Ernest Wouda, neuroloog Amsterdam