Baarmoederhalskankerscreening is (vaak) absurd - Luc Bonneux

Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskankerscreening kwam recentelijk in Medisch Contact (MC 41/2015: 1910) aan de orde, omdat de strategie is gewijzigd: vrouwen worden nu eerst op HPV getest. De sceptici Giard en Riemersma wijzen op de epidemiologische consensus: HPV is te sensitief ten koste van de specificiteit. Het bestaande programma, gebaseerd op cytologie, veroorzaakt al een vloedgolf van overbehandeling. Ann Raffle (BMJ 2003; 326: 901) berekende voor het Britse programma dat je duizend vrouwen 35 jaar moet screenen met 7700 tests om één sterfgeval te voorkomen. Potentieel fatale baarmoederhalskanker is een vrij zeldzame aandoening, waardoor het number needed to screen zo absurd hoog is. Voor ieder voorkomen sterfgeval werden honderdvijftig vrouwen verwezen en vijftig vrouwen behandeld, een relatieve vloedgolf van overdiagnose en overbehandeling. De hogere sensitiviteit van HPV-testen zal de vloedgolf van overdiagnose, overbehandeling en de daarmee gepaard gaande angst doen toenemen.

In hun antwoord op Giard en Riemersma ontbinden Verheijen en Bekkers (voor de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie) hun duivels. Volgens hen ‘… verdoezelen (Giard en Riemersma) dat cytologie met zo’n 60 procent sensitiviteit … niet voldoet … en dat daardoor de bijdrage van het huidige bevolkingsonderzoek aan het reduceren van sterfte door baarmoederhalskanker helaas zeer beperkt is’. Was dat waar, dan was dat toch wel nuttige informatie geweest voor de deelnemende vrouwen. Raffle berekende ook dat er per voorkomen sterfgeval anderhalve vrouw overleed ondanks cytologische screening, of een relatieve effectiviteit van 40 procent, veel hoger dan borstkankerscreening (10-15%) of dikkedarmkankerscreening (15-20%). De Gezondheidsraad schat 50 procent. Het verschil tussen goed en slecht screenende landen, zoals tussen Nederland en Vlaanderen, valt daarom flink op.

Verheijen en Bekkers tonen de perversie van kankerscreening: de fout-negatieven zijn het mes in de rug dat iedere kankerscreening drijft naar meer overbehandeling. Fout-negatieve klanten zijn boze klanten, fout-positieve zijn gelukkig, want gered van een dodelijke ziekte. Dat denken ze toch en geen arts zal hen uit die droom verlossen. Het risico op baarmoederhalskanker wordt bovendien sterk bepaald door seksueel risicogedrag en dat is erg ongelijk verdeeld over de vrouwelijke bevolking. De meerderheid van de vrouwen met een laag risico worden overscreend en overbehandeld tot in het absurde, vrouwen met een hoog risico worden gemist. Het advies te blijven screenen bij op HPV gevaccineerde meisjes (door deelname aan vaccinatie vermoedelijk al met een laag tot heel laag risico) is een voorbeeld van de absurditeit van kankerscreening, dat enkel ‘meer’ kent, nooit ‘minder’. Ofwel werkt HPV-vaccinatie, daalt de absolute effectiviteit verder met een factor drie en wordt screening nog eens driemaal duurder en schadelijker, ofwel was vaccinatie een vreselijke vergissing.

Luc Bonneux