Zorgtaal (2): ‘De heer’

Hoe oud je ook bent, moederlijke adviezen kunnen er zo ingeramd zitten dat je ze nog steeds hoort als je op het punt van vertrekken staat. Zoals: ‘Neem je wel een jas mee, want straks sta je met de auto langs de kant, en dan???’ Of: ‘Heb je wel een goede onderbroek aan, want straks moet je plots naar het ziekenhuis en dan lig je daar!’

Dat je er voorbereid-netjes uitziet als je met de zorg te maken krijgt, lijkt allang niet meer van deze tijd. Maar met name bij de oudere generaties kom je het toch nog weleens tegen. Wie kent niet de bejaarde man die zich, speciaal omdat hij naar ‘meneer de dokter’ moet, in het pak gehesen heeft? Stropdas om, netste schoenen aan: als een heer.

Toch hoef je, als het aan verplegend personeel ligt, al die moeite niet te doen. Worstelend met hoe iemand die aan jouw zorg is toevertrouwd te noemen, is naast patiënt en cliënt namelijk steeds vaker de heer terug te vinden in aantekeningen van verpleegkundigen. Met kleine letter, laat daar geen misverstand over bestaan, want anders wordt de rest van dit stukje een beetje bijzonder. Niet meneer dus, of iets van die strekking, maar de heer, als in het veelvuldig terug te lezen ‘de heer was vriendelijk aanwezig’. Dit tegenover wel gewoon mevrouw, en niet bijvoorbeeld de dame. 

Natuurlijk, de heer is een heel formele aanspreekvorm, een waarmee je een brief begint bijvoorbeeld, net als dan toch ook mevrouw. Alleen heeft de heer een duidelijke bijklank. Volgens Van Dale is een heer een ‘man van beschaving (zich als een heer gedragen; een heer van stand; het heertje zijn: er netjes uitzien)’ En dan worden sommige aantekeningen wel bijzonder om te lezen.

‘De heer was ronduit agressief en liet zich niet corrigeren. Beveiliging werd ingeschakeld.’ Ik persoonlijk vind dat niet ‘zich gedragen’. ‘De heer maakte tijdens het wassen ongepaste opmerkingen en probeerde me aan te raken.’ Weinig beschaafd. ‘De heer werd in niets anders dan een operatiehemd aangetroffen op de naburige afdeling.’ De meeste heren zien er netter uit. Eigenlijk is het best wonderlijk. Al gedraagt de mannelijk patiënt zich – overigens vaak door de omstandigheden of buiten zijn schuld om – verre van als een heer, verpleegkundigen blijven stoïcijns de aanspreektitel gebruiken. 

En dat is een geruststellend idee. Ik bel zo mijn moeder maar even. ‘Geen zorgen mams, maakt allemaal niet uit als ik in het ziekenhuis beland: ik ben daar hoe dan ook een heer.’ ‘…’ ‘Ja mam, ik heb een goede onderbroek aan.’