Zorginstituut, word weer een bondgenoot!

Op 15 november 2011 nam de Tweede Kamer de motie-Smilde c.s. aan over de introductie van uitkomstfinanciering in de zorg.

Het voorstel was gebaseerd op de gedachte dat zorg en doelmatigheid alleen hand in hand kunnen gaan als de daadwerkelijke medische resultaten bekostigd worden. Inzicht is derhalve vereist in de kwaliteit van de medische resultaten (zogeheten ‘kwaliteitstransparantie’). Hiervoor moet er een breed gedeelde en breed gedragen visie zijn over wat goede zorg is, met indicatoren die de medische resultaten van de geleverde zorg meten. Deze uitkomstfinanciering moest uiterlijk in 2020 gerealiseerd worden.

Alleen de SP en Partij voor de Dieren stemden tegen. Zij voorzagen toen al de mogelijke problemen met uitkomstbekostiging waarbij van bovenaf zou worden besloten wat wel en geen doelmatige zorg is. We kunnen constateren dat van de motie weinig terecht is gekomen.

In oktober jongstleden maakte de Algemene Rekenkamer gehakt van het programma ‘Zinnige Zorg’, dat naar aanleiding van het voorstel in gang was gezet door het Zorginstituut in opdracht van de minister van VWS in 2013. Het programma leidde er niet toe dat patiënten geen onnodige of niet-effectieve behandelingen ontvingen. Ook leverde het niet de beloofde besparingen op. De Rekenkamer adviseerde dan ook om te stoppen met het programma of voor een fundamenteel andere aanpak te kiezen.

Toch gaat het Zorginstituut verder op die weg waarbij de focus op hoe zorguitgaven kunnen worden verminderd steeds dominanter wordt. En waarbij het wantrouwen tegen de artsen en patiënten steeds verder toeneemt. Met als resultaat dat het Zorginstituut in plaats van een bondgenoot voor arts en patiënten verwordt tot een bureaucratische vijand en boekhouder in dienst van calculerende zorgverzekeraars en een neoliberale overheid.

Schrijnende voorbeelden te over. Zo vond het Zorginstituut dat noodzakelijke medicijnen als paracetamol 1000 mg, mineralen en vitamines uit het pakket moesten verdwijnen. Het vergoeden van afbouwmedicatie voor antidepressiva wordt niet geregeld terwijl er een consensusdocument uit 2018 vanuit het veld ligt. Patiënten moeten nu bij de rechter hun gelijk halen.

De hooggebergtebehandeling voor patiënten met ernstig astma in Davos is volgens het Zorginstituut onzin. Dit, terwijl deugdelijk onderzoek aantoonde dat deze kleine groep patiënten letterlijk meer lucht kreeg met een verblijf in Davos, waar het hooggebergte mogelijkheden biedt die op het Nederlandse zeeniveau niet te evenaren zijn. Een kleine groep astmapatiënten wordt hierdoor ernstig gedupeerd. Voor deze mensen is het een verschil tussen elke dag naar het werk, versus de hele dag aan bed gekluisterd zijn.

Toch adviseerde het Zorginstituut deze behandeling te schrappen uit het basispakket. De werkelijke reden: de zorgverzekeraars wilden maar wat graag van de duurdere Davos-behandelingen af.

Sjaak Wijma, de huidige voorzitter van het Zorginstituut, gooit nog maar eens olie op het vuur.  Hij noemde schrappen uit het basispakket zelfs onlangs nog ‘een feest’. Daarbij de suggestie wekkend dat de helft van de zorg wel eens onzinnige zorg zou kunnen zijn. En geobsedeerd door de bekende doemscenario’s van uit de pan rijzende zorgkosten en dat de zorg een koekoeksjong is dat alle andere noodzakelijke overheidsuitgaven dreigt te verdringen.

Het is gepanikeer om niks. Al jaren zijn de zorgkosten circa 10 procent van ons bruto nationaal product.  

De volgende rekensom laat ook zien dat ook als zorgkosten sneller stijgen dan het bnp er geen man overboord is. Stel dat de zorgquote in veertig jaar stijgt van 10 naar 20 procent. Stel voorts het bnp op 100 en de groeivoet van het bnp op 1 procent. Na veertig jaar bedraagt het bnp 100 x (1,01)40 = 148,8. Hiervan gaat 20 procent = 29,8 op aan zorg. Resteert voor de niet-zorguitgaven 119,2 wat overeenkomt met een stijging van 32 procent.

Zorgkosten betalen is een keuze en een investering in een gezonde samenleving. En noodzakelijke zorg moet simpelweg geleverd worden. Voorts is het niet enkel een keuze voor goede en toegankelijke zorg, maar ook de erkenning dat we deze kosten collectief in solidariteit moeten opbrengen. Bijvoorbeeld door middel van afschaffing van het eigen risico en het invoeren van inkomensafhankelijke premies.

In deze tijd vraagt men zich af hoe het nu toch kan dat de Belastingdienst zich zo tegenover haar burgers heeft opgesteld inzake de kinderopvangtoeslagaffaire. Ik vraag me af hoe het toch kan dat het Zorginstituut een vijand is geworden van patiënten en artsen terwijl ze een bondgenoot zou moeten zijn? Het is de hoogste tijd dat we de samenstelling van wat noodzakelijke zorg is in het basispakket weer overlaten aan de professionals en beroepsgroepen die zonder winstoogmerk en vanuit hun expertise het beste kunnen bepalen wat goed is voor de patiënt, samen met de patiënt. Alleen op die manier kan écht zinnige zorg worden geleverd.

Zo rond de jaarwisseling is het de tijd van goede voornemens. Laat het Zorginstituut het recept van Einstein tot de zijne maken. We kunnen een probleem niet oplossen met een denkwijze die het heeft veroorzaakt. Verlaat de doodlopende weg die van het Zorginstituut een vijand van de arts en de patiënt maakt.