Zó oud, het móét wel werken

‘Alternatieve therapie kan bijdragen aan kostenbeheersing zorg’, aldus een recent stuk in het Parool van Kees Ruig, gepensioneerde directeur van de Anne Frank Stichting en oud stuurman. Het artikel wordt nu breed uitgemeten op de sociale media. Het staat echter vol met onzin en vooroordelen. Helaas. Maar één element vraagt aandacht!

Ruig meent dat het inzetten van complementaire interventies tot kostenbeheersing zou kunnen leiden. Nergens wordt echter bewijs aangedragen dat dit ook zo is. Het eerste argument is dat ‘de duizend jaar bestaande acupunctuur’ niet door artsen voor vol wordt aangezien. Ruig: ‘als het niet zou werken, zou het dan duizend jaar overleven?’ Datzelfde argument hanteert hij voor homeopathie en fytotherapie. Omdat deze behandelingen oud zijn, moeten ze wel werken, zo is de wat primitieve gedachtegang.

Acupunctuur, homeopathie en fytotherapie zijn echter containerbegrippen, waaronder enorm veel verschillende interventies schuilgaan. Elke auteur hoort te begrijpen dat je geen uitspraak kunt doen over een containerbegrip, omdat het een abstractum is. ‘Acupunctuur werkt’ is een onzinnige uitspraak. Je kunt die uitspraak bovendien niet toetsen. Er zijn vormen van acupunctuur met heel lange naalden die heel diep het lichaam ingaan, en er zijn Japanse vormen waarbij de naald niet eens de huid doorboort, maar erboven wordt bewogen. Als iemand meent dat acupunctuur werkt omdat het zo oud is, is dat puur een uitspraak op basis van een geloof en een misverstand. Het geloof in de werking en het misverstand dat ‘acupunctuur’ iets tastbaars is.

Misschien dat onder de honderden geclaimde indicaties voor acupunctuur er enkelen zijn, waarbij het steken van de naald mogelijk meer effect heeft dan een placebo. Maar dan moet de werkzaamheid wel aantoonbaar beter zijn dan die van een placebonaald. Die placebonaaldmethode bestaat en is uitgedacht door een zekere Konrad Streitberger. Die placebonaalden kan je tegenwoordig zelfs makkelijk kopen, ze kosten ongeveer 2 euro per stuk. De naald lijkt door de huid te gaan, maar dat is niet zo door een ingenieus mechanisme. Er is veel onderzoek beschreven waarbij het steken van een placebo-acupunctuurnaald klinisch en statistisch evenveel effect had als het plaatsen van een huiddoordringende acupunctuurnaald in een omschreven acupunctuurpunt. Met andere woorden: het prikken van een naald in een punt heeft weldegelijk effect, maar dat is dan een placebo-effect.

Mensen zijn sinds de oudheid behandeld met van alles en nog wat zonder farmacologische effecten of met toxische effecten. Veel van die interventies waren werkzaam, als ze geen vreselijke bijwerkingen hadden, zodat de patiënt overleed. Het inzetten van een niet-werkzame interventie kan dus wel degelijk effect hebben, en misschien ook nog tot kostenbesparing leiden. Maar dat is nooit duidelijk aangetoond.

Ik geef in overweging dat we misschien niet-werkzame interventies zouden kunnen inzetten bij aandoeningen die sowieso overgaan, ook als we niets doen. Om zo patiënten ervan te weerhouden middelen als paracetamol of NSAID’s te slikken en dus om bijwerkingen te voorkomen. Bedotten we dan de patiënt? Dat is een gewetensvraag die niet makkelijk is te beantwoorden.

Mevrouw Pieterse komt bij de huisarts en klaagt over pijn in de onderrug. Hij doet onderzoek en komt tot de conclusie dat het benigne pijn is door artrose en wat spierstijfheid door te weinig bewegen. Zou die mevrouw dan gebaat zijn bij het volgende relaas: ‘Ik heb uw rug onderzocht en ik begrijp waarom u die pijn heeft. Ik adviseer u tweemaal per dag een wandelingetje te maken van 20 minuten, lekker doorstappen en doorademen. Verder zal ik een naald zetten op een speciaal Japans acupunctuurpunt in de hoofdhuid.’ Makkelijk om daar een naald te steken en de patiënte hoeft zich niet uit te kleden. ‘Dat punt heet het onderste-rugpunt en veel van mijn patiënten vertellen me dat ze voelen dat daarna de pijn duidelijk minder wordt in de loop van de tijd. Als u dat wilt, plaats ik een acupunctuurnaald op die plek.’ Ik gooi het maar even in de groep. Even aandacht voor het woordje ‘daarna’, we zeggen expliciet niet ‘daardoor’.

Ik vermoed dat in ieder geval de patiënttevredenheid zou kunnen toenemen met deze benadering.