Zeven grootstedelijke vinkjes

Ik ben een zeven-vinkjesdokter. Tegenslag genoeg gehad, maar de basis was goed, ook door een liefdevolle en rustgevende jeugd. Dat is een vinkje van jewelste.

Op weg naar het Erasmus MC rijd ik langs de Pauluskerk; daar zijn veel minder vinkjes uitgedeeld, of ze zijn vervlogen, realiseer ik me. Ik voel me gezegend en met dat gemoed duik ik mijn spreekuur in.

Er komen patiënten met complexe materie, op vele domeinen uitval van het leven, anders komen ze niet bij de afdeling Revalidatie in het Erasmus MC.

Ik haal mijn eerste patiënt op uit de wachtkamer. Hij wordt in een rolstoel voortgeduwd door een nette meneer. Patiënt zelf heeft een wat groezelig voorkomen; hij riekt eigenlijk wel een beetje. En hij kijkt mij vol argwaan aan.

‘Goedemorgen, mijn naam is Van Koppenhagen, kom verder.’ En aan de man die hem duwt vraag ik: ‘En wat is uw rol?’

‘Ik ben predikant en ik ben mee omdat het sociale kader van meneer mager is – wat zeg ik: armoedig. Of niet Sjaak?’, zegt hij. Lekker duidelijk en direct, het is tenslotte Rotterdam.

Ik probeer de situatie in te schatten.

‘Ik lees hier dat u schizofrenie heeft. Klopt dat?’

‘Staat dat daar? Wat is dat dan in uw ogen, schizofrenie? Dat is toch een psychiatrische afwijking? Nou ik ben volstrekt normaal. Schizofrenie? Onzin’, antwoordt hij knorrig. Tja wie kaatst kan de bal verwachten.

‘Nou, Sjaak, we hebben vaak bonje gehad, zo normaal ben je niet’, komt de predikant tussenbeide.

Ik vrees dat mijn openingszin niet de beste uit mijn carrière was en heb even het gevoel dat dit gesprek een verkeerde kant op gaat. Ik moet denken aan de lessen van Barbara Doeleman, die van Compassionate Care & Mindful Medicine. Ik repeteer voor mezelf: medemenselijkheid, werkelijk luisteren, en helder en compassievol communiceren liggen aan de basis van hoogwaardige zorg en effectief medisch leiderschap. Welnu, dat wordt op dit moment op zeker van me gevraagd, in alle toonaarden!

Ik ben wel wat gewend in de afgelopen 25 jaar in mijn trektocht door Nederland van Twente tot Den Haag van Zwolle tot Geldrop, van Utrecht tot Rotterdam. Overal proberen we mensen in moeilijke situatie weer richting te geven. Maar hier in Rotterdam valt dat vaak helemaal niet mee. Want een zeven-vinkjesman zie ik zelden op mijn spreekuur. Om een collega van de chirurgie te citeren die dit jaar gelijk met mij vanuit Utrecht naar het Erasmus MC kwam: ‘We leefden in een blank reservaat, daar in het Utrechtse. Dit is andere koek, ik zeg: Grootstedelijke Problematiek, met hoofdletters.’

Het gaat hier om de zeven Rotterdamse vinkjes, die je bij ieder consult moet uitvragen:

1. Spreekt u Nederlands?
2. Bent u verzekerd?
3. Heeft u een dak boven uw hoofd?
4. Heeft een levenspartner?
5. Heeft een baan?
6. Heeft u schulden?
7. Komt u wel eens bij een dokter?

Deze man komt tot zes vinkjes, geen zeven want hij spreekt Nederlands, goed zelfs. Maar toch.

De gezondheidskloof blijft groeien, hierover kunt u de berichten van onder andere mijn zeer gewaardeerde collega Shakib Sana uit de Rotterdamse huisartsenpraktijk dagelijks volgen. Of anders de tranentrekkende verhalen van daklozenarts Michelle van Tongerloo.

Maar hoe moet ik deze man in hemelsnaam helpen? Vanuit het door de Barbara Doeleman gebezigde compassiebeginsel en vanuit het door de revalidatiegeneeskunde omarmde ICF-model, dat inzichtelijk maakt aan welke knoppen we überhaupt kunnen draaien?

Maar ik zie niet aan welke knoppen ik kan draaien. Op functieniveau heeft de neurochirurg zijn werk gedaan, op activiteitenniveau hebben training en herstel effect gesorteerd, maar de belemmerende persoonlijke en omgevingsfactoren zijn van dien aard dat het uiteindelijke doel, participatie, meedoen aan de samenleving bijkans geen reëel doel meer kán zijn.

Ik besluit maar gewoon bij het begin te beginnen. ‘Weet u eigenlijk wat u heeft en wat u van de operatie kunt verwachten?’

‘Nee eigenlijk niet’

‘Dan zal ik u dat uitleggen, en vooral de verwachtingen voor de toekomst.’

Ik steek van wal, probeer vanuit compassie uit te reiken en aan te sluiten. En verrek, daar waar ik had gevreesd dat na mijn opening het consult in 1 minuut zou zijn afgelopen, eindigt de patiënt met: ‘Nog nooit zo duidelijk geweest voor me. Helder, ik weet wat ik kan verwachten. Dat is niet veel, maar het biedt houvast. Dank u wel, dokter.’

Zoals bekend: genezen zelden, verzachten soms, troost bieden altijd. En ik zou daaraan willen toevoegen: uitleg geven om het leven te duiden. Een verworven vinkje, het leven kunnen duiden. Een vinkje dat niet onderschat mag worden als bouwsteen voor het geluk.

Samen weten we het gesprek de goede richting op te krijgen, mede omdat ik ruim de tijd neem voor deze patiënt en hem uitleg wat hij nou eigenlijk mankeert. En daar nu zit de crux, geachte minister Kuipers: meer tijd, minder zorgen, te starten vanaf nu!

Luister de aflevering van KopCast met Barbara Doeleman:

Van geluk spreken met oprichter en directeur van BFC Compassionate Care & Mindful Medicine Barbara Doeleman