Blogs & columns
Blog

Zelfstigma - Menno Oosterhoff

6 reacties

Kort geleden kreeg ik een mail van iemand die worstelde met de vraag of het verstandig was open te zijn over zijn psychische problematiek. Hij was een succesvolle arts, al vroeg gepromoveerd en net in opleiding tot medisch specialist, toen hij opeens binnen enkele weken veel te actief werd, zichzelf overschatte, grootse plannen had, heel prikkelbaar was en overmatig opgewekt. Een manie, die opname noodzakelijk maakte. De manie nam in enkele weken af door de behandeling, maar werd gevolgd door een diepe depressie. Diagnose: bipolaire stoornis.

Het herstel van de depressie nam maanden in beslag. ‘Ik ben door een hel gegaan’, zei hij. ‘Godzijdank is dat over, maar ik ben nog lang niet de oude. Ik kan nog niet een kwart van wat ik eerder kon.’
 
Beroemd of gratis koffie

Een dikke streep door de toekomstplannen. De opleiding kon hij niet voortzetten. Hij zocht ander werk, maar wist niet goed hoe daarbij om te gaan met zijn psychische aandoening.
‘In de spreekkamer van mijn psychiater hangt een poster van beroemde mensen die een bipolaire stoornis hebben’, schreef hij.

‘Een vriend van me, die ik heb leren kennen tijdens de opname, vertelde me dat hij steun ervaart aan bijeenkomsten met lotgenoten, die door het psychiatrisch ziekenhuis worden georganiseerd. De koffie is gratis.

Maar ik hoef niet beroemd te zijn en ik hoef ook geen gratis koffie. Ik wil gewoon zo normaal mogelijk leven.

Als je beroemd bent, dan maakt het niet uit en als je helemaal niet kunt functioneren dan heb je geen keus, maar nu het wat beter met me gaat, wil ik niet dat iedereen weet wat ik heb. Ik voel me kwetsbaar als ik het vertel. En ik ben mijn zelfvertrouwen toch al voor een groot deel verloren. Bovendien schaam ik me, ook al weet ik verstandelijk wel dat dat niet hoeft.’

Aanslag

Wat hij beschreef is wat wel zelfstigma wordt genoemd. Ik vind dat geen prettig woord. Heb je eerst al een psychische aandoening die roet in het eten gooit, en als je er dan mee worstelt dan komt het omdat je zelf te negatief naar jezelf kijkt.

Dat neemt niet weg dat het hebben van een psychische aandoening een forse aanslag is op je zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde. Dat is volstrekt begrijpelijk, want ons gevoel van eigenwaarde ontlenen we voor een niet onbelangrijk deel aan wat we presteren en hoe we functioneren.

Een zeer intelligente patiënte van me zei: ‘Ik begrijp niet waarom ik zo’n goed verstand gekregen heb, als ik vervolgens door mijn psychische problematiek daar niks mee kan doen. Dat voelt haast als een wrede kwelling dat ik het dan toch heb.’

Opgave

De opgave waar iemand die door psychische problematiek beperkt wordt voor staat, is om zijn gevoel van eigenwaarde minder van het resultaat te laten afhangen en meer te kijken naar de inspanning die hij moet leveren.

Dat klinkt mooi, maar dat is een geweldig moeilijke klus.
Gelukkig is er de laatste jaren wel meer aandacht voor dit thema, bijvoorbeeld binnen de herstelbeweging. Het woord herstel kan makkelijk verkeerd begrepen worden in de zin van het (volledig) herstellen van de aandoening. Het gaat in feite om het herstel van je zelfrespect en het vinden van een nieuw evenwicht.

Moet je daarvoor altijd open zijn over wat je is overkomen?

Als je beroemd bent of als je geen keus hebt, dan maakt het niet uit. Maar anders kan het een moeilijke afweging zijn.

Open zijn kan waardevol zijn en stigma en zelfstigma verminderen. Maar ik kan me ook goed voorstellen dat iemand daar niet voor kiest en ook dat dat verstandiger is. Vaste regels zijn daarvoor niet te geven.
Ieder moet vrij zijn hierin zelf een keus te maken.

Menno Oosterhoff, (Kinder- en jeugd)psychiater

Blogs
  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Menno Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Beste Mascha gesthuizen.
    Eens. Ook in andere situaties moet je beoordeen of je tot werken in staat bent, bijvoorbeeld bij een lichamelijke aandoening. Nu kan je beoordelingsvermogen door een psychische aandoening worden beinvloed en dat maakt het ing...ewikkeld. Maar meestal is toch inderdaad de schaamte een groter probleem. Goed dat je open bent over je depressie.

  • M.W. Gesthuizen

    Huisarts, GAANDEREN Nederland

    Psychische klachten of aandoeningen bij artsen zijn nog steeds taboe. Het zal nog jaren duren voor we dit in de koffiekamer hardop kunnen noemen. Een arts met een psychiatrische aandoening heeft natuurlijk de verantwoording een inschatting te maken o...f hij de patiëntenzorg aankan en de patiënt geen schade berokkent door zijn state of mind. Zoals dat overigens altijd geldt, bijvoorbeeld ook na een doorwaakte nacht omdat je kind ziek was, of op maandagmorgen na een feestelijk weekend waarbij tot in de kleine uurtjes door gefeest werd, of gewoon aan het einde van een te drukke dag of nachtdienst. Dat is niet altijd even eenvoudig. Het zou vast helpen als we elkaar daarover zouden kunnen raadplegen, zonder het juk van zelfstigma, schaamte of wat voor belemmering dan ook. Zo ver is het helaas nog niet.

    Mascha Gesthuizen, huisarts, thans arbeidsongeschikt i.v.m. een depressie.

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Beste M.E. Hopman
    Open zijn is er in soorten en maten. Over het algemeen zal je leidinggevende of de bedrijfsarts wel op de hoogte zijn van de reden van een periode van uitval en zal dat daarna wel besproeken worden. Maar als je ergens nieuw komt waa...r men niet op de hoogte is: Als je denkt dat je mogelijk onverantwoord zult handelen mocht de problematiek zich weer aandienen dan heb je de morele plicht maatregelen te treffen, die dat kunnen voorkomen. Ik moet eerlijk zeggen dat ik zelf dit uit de praktijk niet meteen ken. Dat zal liggen aan de populatie die ik zie. Iemand die meer mensen ziet met een bipolaire stoornis of een psychosezal hier wellicht meer over kunnen zeggen.

  • algra

    zelfstandig bedrijfsarts, rotterdam

    Of het verstandig is om open te zijn over je psychische problematiek - is een dilemma waar veel mensen op het werk ook mee worstelen.

    In mijn dagelijkse praktijk als bedrijfsarts wordt ik daar met regelmaat mee geconfronteerd. Behoorlijk lastige za...ken kunnen dat zijn.

    Het begint al met een 'eenvoudig' medisch beeld als overspanning. Niemand wil natuurlijk 'overspannen 'zijn. Teken van zwakte, toch?

    Dus: wat ga je wel/niet vertellen aan je directe collega en/of baas ? Tja, en wat te doen bij een veel zwaarder ziektebeeld als een bipolaire stoornis ?

    Gouden regels zijn er eigenlijk niet voor- zoals Menno Oosterhoff terecht opmerkt. Dat is ook mijn ervaring. Elke situatie cq elk ziektebeeld kent zijn eigen plussen en minnen. Maar juist bij psychische problematiek ligt het allemaal toch allemaal een slag ingewikkelder.Niet mooi, maar wel erg waar.

    Als bedrijfsarts adviseer ik daarom meestal in eerste instantie (nogal) terughoudend te zijn met het verstrekken van (uitgebreide) informatie en vooral dat gericht en selectief te doen - op basis van vertrouwen en noodzaak tot inzicht in de (werk)situatie. Zeker niet iedereen hoeft alles te weten. Enige terughoudendheid lijkt mij aan te raden. Juist bij psychische problematiek.

    En soms is het handig om dit van te voren af te stemmen met je bedrijfsarts, die kan daarover goede tips geven en of coachend adviseren.

    dolf algra - zelfstandig bedrijfsarts

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Geachte collega Algra. Blij dat u mijn mening over terughoudend zijn onderschrijft en bedankt voor de aanvulling vanuit uw praktijk We kunnen wel willen, dat het niks uitmaakt, maar we moeten de ogen ook niet sluiten voor de realiteit. Oordelen over ...anderen is nu eenmaal een menselijke reflex en verder is ook verstandig niet altijd je kwetsbare plek te laten zien. Het lijkt me zeker in situaties waarin je werk betrokken is soms erg ingewikkeld.

  • M.E. Hopman

    Co-assistent, AMSTERDAM Nederland

    Beste Menno Oosterhoff,

    Speelt het wat u betreft nog mee dat de patiënt een terugval kan krijgen, die hem en zijn omgeving op zijn werk in gevaar kan brengen? Ik kan me voorstellen dat hij een volgende manische episode niet direct herkent en dat hij... hierbij (te) grote risico's neemt, waardoor bijvoorbeeld patiënten in gevaar zouden kunnen komen. In andere beroepsgroepen zouden er overigens ook problemen kunnen ontstaan.

    Zou u de patiënt aanraden om collega's of leidinggevenden in vertrouwen te nemen om hier op te letten?

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.