Wie zijn die mensen die op zondag ons vlees uitbenen (en wie bekommert zich om hun kinderen)?

Ze verdwenen bijna allemaal – de arbeidsmigranten die ik moest bellen in het kader van bron- en contactonderzoek tijdens de covidpandemie. Een enkele keer kreeg ik contact met ze via coördinatoren van uitzendbureaus. Driedubbele vertalingen via haperende telefoons gaven er geen vertrouwen in dat de migranten een teststokje in hun neus lieten duwen.

Ik was in die tijd net verhuisd van linkse studentenstad Nijmegen naar de ruige grensstreek van Venlo, waar distributiecentra en kassen het landschap (ont)sieren. Na 20.00 uur ’s avonds hoorde ik meer Pools dan Nederlands in de supermarkt en in mijn straat werden bij het ochtendgloren clubjes werkers met bestelbusjes opgehaald uit huizen waar je bij daglicht nooit iemand in of uit zag gaan.

Mijn fascinatie voor arbeidsmigranten begon. En groeide toen ik eens met Venlo Schoon en Sander Schattefor, maker van de prachtige podcast Zwermelingen, op clean-up ging. (Naast mijn werk als jeugdarts in opleiding maak ik kunst van plastic dat ik vind langs stranden en rivieren en derhalve houd ik me graag op in de buurt van afval.) We trokken een natuurgebiedje in. Het leek er leeg, op wat bosjes en struiken na. Sander wist echter zeven verlaten tentenkampjes van arbeidsmigranten te vinden. Alhoewel het zeker was dat de kampen verlaten waren en we vanuit milieuoogpunt de overblijfselen niet wilden laten liggen, voelde het alsof ik een privédomein betrad en stukjes leven in een vuilniszak dumpte. Kleren, tandenborstels, koekenpannetjes, slaapzakken, beschimmelde schoudertassen, deodorant, bh's... na drie uren opruimen zat het allemaal in twintig vuilniszakken. De NOS berichtte 22 september over deze kampjes rond Venlo.

Het aantal arbeidsmigranten in Limburg-Noord is hoog en zal verder groeien. Met hen groeit ook het aantal dakloze arbeidsmigranten – een trend die in heel Nederland te zien is. Wanneer het werk voor een arbeidsmigrant stopt, bijvoorbeeld door ontslag of ziekte, verliezen ze vaak van de ene op de andere dag huisvesting. Samen met slechte toegang tot zorg, onwetendheid over rechten, een taalbarrière, gedoe met papieren en verslavingsproblematiek is voor steeds meer arbeidsmigranten de straat/het bos/de Maas/een struik/Q-park het enige toevluchtsoord. Dit zorgt voor spanningen en stigmatisering van de groep die ons vlees uitbeent, ons voorziet van bol.com-pakketjes en ervoor zorgt dat we, als we op vakantie in Duitsland of Spanje zijn, heerlijke Nederlandse tomaten kunnen eten.

De meeste arbeidsmigranten komen alleen, maar sommigen nemen ook hun gezin mee. Voor volwassenen is het de eigen keuze om hier te komen, maar er is denk ik geen enkele 10-jarige Krzysztof of puberende Pavel die tegen z’n pa zegt: ‘Hee, anders vertrek je lekker uit onze vertrouwde omgeving om dirty, dangerous en demeaning work in Grubbenvorst te gaan doen.’ Hoe zorgen we ervoor dat de Krzysztofs en Pavels geen gezondheidsachterstand oplopen in de Nederlandse maatschappij? Voor mijn keuzestage, die loopt tot en met november dit jaar, zal ik me in dit vraagstuk verdiepen.