Vijand weg, teamgeest weg?

Niet alleen waren die mensen zo ziek en waren het er zo veel, ze waren ook nog zo alleen, zonder dierbaren om zich heen. Als je als arts medisch gezien weinig te bieden hebt kun je altijd nog troost bieden, empathie tonen, een hand vasthouden of een hand op een schouder leggen, maar zelfs dat was in deze tijd bij deze patiënten vrijwel onmogelijk door de veiligheidspakken (de ‘boerka’, volgens een aios), -brillen en -handschoenen. Slechtnieuwsgesprekken en familiebegeleiding via de telefoon. Het was onwerkelijk, zwaar en ingrijpend.

En toch hoorden we bij de debriefings van de covidartsen ook een andere kant. Een enorme gezamenlijke toewijding: hier zijn we voor getraind, dit moeten we doen, dit kunnen wij. Een enorme daadkracht: in no-time werden afdelingen omgebouwd, routines aangepast, organisaties omgegooid. Alles wat anders in een ziekenhuis maanden, zo niet jaren duurt, lukte nu in dagen. Traditionele scheidslijnen vielen weg, tussen afdelingen, tussen artsen en managers. Er heerste een enorme teamgeest waar mensen zich aan laafden, aan optrokken, die tegenwicht bood tegen de ellende van de ziekte zelf en het lijden van de mensen. In juni hebben we gemeten of er onder de aiossen en aniossen die in de coronazorg hadden gewerkt meer psychische klachten waren dan bij de aiossen en aniossen die daar niet in hadden meegedraaid, en het antwoord was nee – er was zelfs een trend naar minder burn-out. De teamgeest, het gezamenlijke ervoor gáán, dat werd als de meestvoorkomende factor genoemd waarom deze jonge artsen vonden dat het goed met ze ging. ‘Mag ik ook gewoon zeggen dat ik lekker hebt gewerkt?’, vroeg er een. Natuurlijk.

Nu, een paar maanden later, veert het ziekenhuis weer terug in de default-stand, keren oude gewoontes en scheidslijnen terug. Er ontstaan weer meningsverschillen, conflicten, irritaties. Jammer, vinden de meeste collega’s. Ik ook. Hoe zouden we nou iets van die teamspirit uit de coronacrisis kunnen behouden? Als dokter wil ik dan begrijpen hoe dat komt, die teamgeest. Ik vermoed dat het te maken heeft met een gezamenlijk doel, een gezamenlijke vijand zo je wilt. Iedereen had even dezelfde prioriteiten, hetzelfde doel voor ogen: deze klus moest worden geklaard, daar was iedereen bij gebaat. Nu de eerste slag tegen de gezamenlijke vijand is gewonnen keren de belangenverschillen weer terug, en daarmee neemt ook de kans op irritaties en ruzies toe. Dat is voor een deel onvermijdelijk – belangen verschillen nu eenmaal, en een gezamenlijke vijand als deze komt maar heel zelden voor. Misschien kunnen we er wel van leren dat het de moeite waard is om je te verdiepen in de belangen van een ander voordat je erover oordeelt. Echt het gesprek erover aangaan: open, eerlijk en nieuwsgierig. Zoals we ook de coronacrisis tegemoet zijn getreden. Met z’n allen. Iedere arts kan voor zichzelf besluiten om die houding voort te zetten. Daar zullen ziekenhuizen beter van worden, ook buiten coronatijd.